Cravings, of waarom die zak chips leeg moet

Loop je soms een hele dag te watertanden omdat je weet dat er een pot ijs in de diepvries staat? Verleidt een geopende zak chips je telkens weer te eten tot de glimmende bodem tevoorschijn komt? Steeds meer mensen hebben last van dat soort food cravings. Vanwaar komt die onweerstaanbare drang toch? En wat moet je ermee? ‘Ik zou zeggen: geef eraan toe, en geniet ervan.’

Een food craving is een soort ongecontroleerd eten, legt Michaël Sels uit, hoofddiëtist verbonden aan het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) en auteur van Lekker lang leven. “We zien dat soort gedrag de laatste jaren toenemen.” De verklaring daarvoor ligt volgens de expert bij meerdere factoren. “We hebben in de westerse wereld de laatste dertig jaar niet massaal aan wilskracht verloren. Nee, wel is de omgeving waarin we leven en werken massaal veranderd. We worden van ’s ochtends tot ‘s avonds omringd door eetprikkels.” Wie thuiswerkt gaat vaker aan het snacken. “Werkgevers hebben de laatste decennia ingezet op een gezonde werkplek, maar de keukentafel of het bureau thuis is vaak nog niet aangepast. De afstand naar de koelkast is dan niet groot.”

De beschikbaarheid van voeding is, net zoals de porties trouwens, groter geworden. “Ook technologie en marketing spelen een rol in dit verhaal”, gaat Sels verder. “De wandeling van de Groenplaats naar het centraal station doen we tegenwoordig niet meer te voet, maar met de elektrische step.” De niet-aflatende stroom aan marketing zorgt op zijn beurt voor een eeuwige en onbevredigde behoefte. “Dat zorgt ervoor dat de zaken die op ons bord terechtkomen anders zijn dan pakweg vijftig jaar geleden. Om middernacht een pizza bestellen? In een ietwat stedelijke omgeving is dat geen enkel probleem.” Dat leidt er allemaal toe dat mensen steeds minder naar hun ‘buikgevoel’ luisteren. 

Intuïtief eten

“Cravings hebben vaak te maken met aangeleerd gedrag”, gaat Sels verder. “Mensen hebben het gevoel dat een snack bij ‘echt ontspannen’ hoort.” Stress is dan ook een grote trigger voor food cravings. “Mensen die een streng dieet volgen hebben er opmerkelijk meer last van.” Te weinig eten leidt maar al te vaak tot te veel eten. Het is een vicieuze cirkel.  

Diëtiste Alessia Couvreur, ook wel bekend als ‘the mindset dietitian’ en auteur van Bye Bye Dieet, zag in haar eigen praktijk de uitwerkingen van zo’n verstoorde relatie met eten. “Ik merkte dat mijn cliënten telkens erg gefocust waren op het getal op de weegschaal. Het bepaalde hun gemoed en motivatie.” Op zoek naar een manier om gezond eten positiever over te brengen, kwam ze terecht bij intuïtief eten, een eetfilosofie die in de jaren negentig ontwikkeld werd door twee Amerikaanse diëtisten. “Intuïtief eten betekent dat je afstand neemt van alle eetregels en overtuigingen over eten die je hebt, om zo opnieuw te leren luisteren naar je eigen gevoel en lichaam”, legt Alessia uit. “Dat betekent niet dat het wetenschappelijke aanbevelingen overboord gooit, integendeel. Het is een wisselwerking tussen: waar verlangt mijn lichaam naar, waar heb ik zin in, en wat is gezond?” 

Het is een anti-dieet dat komaf wil maken met dieetcultuur. “Van kindsbeen af leren we signalen als honger en verzadiging te negeren, denk maar aan uitspraken zoals ‘je moet je bord leegeten’.” Net zoals Sels beaamt Couvreur dat mensen die een dieet volgen vaker last hebben van cravings. “In een dieet worden bepaalde voedingsmiddelen ‘verboden vruchten’, en je weet hoe dat gaat: wat niet mag, wil je des te meer.” Eetrestricties leiden tot eetcravings. “We zien dat mensen die een dieet volgen soms zelfs dromen over de zaken die ze niet mogen eten.” 

Intuïtief eten is eten volgens het eigen hongergevoel, “zodat het goed voelt voor jou op zowel fysiek als mentaal vlak”. Net omdat alles is toegelaten, zwakt de aantrekkingskracht van ‘ongezond eten’ af. “Ik ben zelf door dat proces gegaan”, geeft Alessia toe. “Vooral zoetigheden zag ik als een soort ‘extraatje om van te genieten’, waarna ik me steevast schuldig voelde. Net door die dingen te eten wanneer ik er zin in heb, is het speciale eraf. Het is ook niet zo dat als je jezelf de onvoorwaardelijke toestemming geeft om alles te eten, je ongezond gaat eten. Eet maar eens een week lang alleen maar ‘ongezonde’ dingen, je zult het beu worden en snakken naar voedzamere maaltijden.”

Een warm bad nemen

Hoe raak je dan best van cravings verlost? “Ik zou zeggen: geef eraan toe en geniet ervan”, zegt Alessia. “Dat klinkt natuurlijk simpel – vaak zijn er onderliggende oorzaken zoals stress of emoties –, maar in principe komt het toch daarop neer. Tracht je bewust te zijn van je eetregels, en stel jezelf de vraag of ze je iets bijbrengen. Zo niet, probeer dan meer volgens je buikgevoel te eten. Na een tijd zullen de schuldgevoelens verdwijnen.” Ook wie intuïtief eet heeft wel eens goestingskes, klinkt het, “maar de drang zal niet zo groot worden, want je mag het gewoon eten”.

Ook Michaël Sels raadt aan volwaardige maaltijden te nuttigen. “Een bepaalde macronutriënt zoals koolhydraten schrappen is geen goed idee. Hierdoor creëer je een energietekort.” Hij geeft andere tips om aangeleerd gedrag te doorbreken: “Zoek ontspanning op andere manieren, door een lekkere bodylotion te smeren of een warm bad te nemen, bijvoorbeeld.” Het moet in ieder geval duidelijk zijn dat een food craving geen puur fysiek verschijnsel is: “Ik lees weleens dat een drang naar chocolade zou wijzen op een magnesiumtekort”, lacht Alessia. “Zo werkt het dus niet.”