Bouwen aan verbinding
‘Blijf in uw kot’, maar wat als je helemaal alleen bent in dat kot? Voor iedereen, en in het bijzonder voor ouderen, is de lockdown een pittige periode gebleken. Eenzaamheid loert weleens om de hoek. Toch kunnen we ook vandaag timmeren aan verbondenheid, dankzij sociaal contact.
Sofie Bracke
Sofie Bracke
Gentse schepen Economie, Handel, Haven, Sport, Digitalisering en Publiekzaken
Welke trends heb je het afgelopen jaar gemerkt?
“Tijdens de lockdown ontvingen we vanuit verschillende organisaties en diensten signalen dat ouderen weinig sociaal contact hebben omdat ze geen digitaal toestel en/of internet hebben. Daarnaast zijn er ook heel wat mensen die wel een tablet of laptop bezitten, maar niet weten hoe ermee te werken. Daarbij was digitale hulp aan huis of in een Digipunt niet mogelijk, waardoor mensen sociaal contact misten. Dit toonde pijnlijk aan wat we al langer weten: een toestel hebben is niet voldoende, je moet er ook mee kunnen werken. Daarom zetten we al jaren in op zowel toegang als begeleiding. In niet-coronatijden bieden de stad en het OCMW mogelijkheden op dat vlak, zoals Digicafés, daar komen telkens veel senioren op af.”
Heb je tips om meer verbondenheid te creëren dit jaar?
“We moeten ervoor zorgen dat iedereen mee kan in de digitale wereld. En het mooie is dat we allemaal een steentje kunnen bijdragen, want je hoeft geen expert te zijn om iemand iets bij te leren. Leg je (groot)moeder, je oudere collega of je buurman uit hoe te videobellen, hoe een routeplanner werkt of hoe je online een doktersafspraak kunt maken. Je zult het wellicht meer dan één keer samen moeten doen, maar je helpt iemand een belangrijk stapje verder richting meer sociaal contact. Elkaar helpen met digitale zaken is extra belangrijk nu we afstand moeten houden. Online contact is natuurlijk niet hetzelfde als elkaar in het echt zien, maar het kan wel voorkomen dat iemand helemaal geïsoleerd raakt.”
Welke interessante uitdagingen biedt de toekomst?
“40 procent van de Belgische meerderjarigen heeft te weinig digitale vaardigheden om vlot mee te kunnen in de maatschappij. Bij de 55-plussers is dat zelfs 68 procent. We moeten ervoor zorgen dat deze mensen niet buiten de boot vallen. Een eerste stap is betaalbaar internet en over een degelijk toestel beschikken. Daarnaast moeten we lessen, workshops en individuele begeleiding voorzien. Met laagdrempelige digitale oefenkansen proberen we ook weigerachtige ouderen te motiveren. In Gent trekken we aan de kar met het project rond e-inclusie Digitaal.Talent@Gent. De stad is een voorloper in Vlaanderen, maar we zijn er nog lang niet.”
Mark De Soete
Mark De Soete
Algemeen directeur OKRA
Welke trends heb je het afgelopen jaar gemerkt?
“Een onvermijdelijke trend is dat de tweede lockdown zwaarder doorweegt dan de eerste. Met name de beperkingen van het sociale contact en dus ook de toename van eenzaamheidsgevoelens. Daarnaast zagen we dat ouderen plots beperkingen ondervonden van hun eigen sociale netwerk. Toen er werd aangekondigd dat je een bubbel van vijf mocht hebben, waren er mensen die beseften dat mijn netwerk niet zo groot is. We krijgen dat signaal regelmatig van kinderen. Zij informeren bij ons hoe hun vader of moeder kan aansluiten bij OKRA, omdat diens netwerk te beperkt blijkt. Daarnaast zien we dat organisaties en verenigingen overschakelen naar een digitaal aanbod. Dit heeft door corona een versnelling gekregen.”
Heb je tips om meer verbondenheid te creëren dit jaar?
“Wacht niet tot een vereniging jou aanspreekt om lid te worden of mee te helpen als vrijwilliger, maar durf zelf stappen te zetten. Dit kan een nieuwe cursus of sport zijn. Verenigingen zijn meer dan evenementenbureaus waar alleen maar activiteiten worden opgezet. Je legt er ook contacten. We noemen het bij OKRA de tweede mantel waarin we zorgen voor elkaar. Ook zelf aan vrijwilligerswerk doen is een goede tip. Een onderzoek van CM, OKRA en nog tal van organisaties, toonde aan dat wie vrijwilligerswerk doet, positiever in het leven staat. Het is als maatschappij belangrijk hierin te investeren. Zie het als een soort verzekeringspolis tegen eenzaamheid.”
Welke interessante uitdagingen biedt de toekomst?
“De digitale kloof is een uitdaging. Veel ouderen hebben reeds grote stappen gezet om toch sociaal contact te houden met vrienden en familie, maar diegenen die niet meekunnen werden met de neus op de feiten gedrukt. Vooral wanneer we online initiatieven organiseerden waren er mensen die niet meekonden, bijzonder jammer. We moeten daarin investeren, ook voor hun zelfwaarde zodat ze zelfstandig kunnen internetbankieren en dergelijke. Een andere uitdaging én bezorgdheid is het vermijden dat diverse bevolkingsgroepen in onze maatschappij tegenover elkaar worden uitgespeeld. Neem nu de vaccinatiestrategie: jongeren en ouderen worden tegenover elkaar gezet. Dat ondermijnt de solidariteit en polariseert alleen maar.”
Els Verheyen
Els Verheyen
Teamverantwoordelijke vrijwilligerswerking Broederlijk Delen
Welke trends heb je het afgelopen jaar gemerkt?
“Toen corona uitbrak was onze campagne net van start gegaan. We hebben toen noodgedwongen alle activiteiten afgelast. Er heerste een grote onzekerheid: hoelang zal dit duren? Uiteindelijk hebben we als organisatie echt een mindshift gemaakt en zijn we creatief gaan nadenken. We doen er alles aan om onze achterban digitaal te bereiken en ze zo te betrekken. Niet iedereen, maar veel van onze vrijwilligers zijn gepensioneerden. Voor hen vielen die maatschappelijke bijdrage en dat sociaal contact plots weg. Dat heeft hier en daar wellicht wel tot eenzaamheid geleid. We merkten bij sommigen een drempel om in dat digitale verhaal te stappen. Anderen maakten dan weer heel vlot de sprong.”
Heb je tips om meer verbondenheid te creëren dit jaar?
“Wij hebben echt ingezet op mensen persoonlijk benaderen. Onze regiowerkers bellen de vrijwilligers, gaan eens langs hun deur, sturen een pakketje of kaartje op… En als ze bellen, dan gaat dat natuurlijk niet meteen over de campagne. Dan is het eerst ‘Jos, hoe gaat het met jou?’ Daarnaast hebben we geleerd dat verbondenheid creëren ook digitaal kan, hoewel we daar aanvankelijk aan twijfelden. Met de online lancering van de campagne bereikten we achthonderd mensen. Er ontbraken zeker vrijwilligers die anders altijd aanwezig zijn, maar anderzijds bereikten we ook nieuwe mensen via de onlinesessies, zoals sommige leerkrachten.”
Welke interessante uitdagingen biedt de toekomst?
“Meer dan ooit zijn we ons bewust van het belang van goed sociale contact. Ik denk dat veel mensen het afgelopen jaar ook zijn gaan relativeren: misschien is een kappersbezoek om de zes weken niet noodzakelijk, of is die verre reis geen vereiste. Dankzij al dat wandelen zien we het belang in van natuur in de eigen nabije omgeving. Ook ondervinden we hoe kwetsbaar ons systeem is. Veel mensen hebben financiële problemen. Een stevig sociaal netwerk en systeem is onontbeerlijk. Juist daarom zet Broederlijk Delen in op systeemverandering. We zijn ervan overtuigd dat we naar een samenleving toe moeten waar niet economische groei, maar wel het welzijn van mensen en de planeet vooropstaat.”
Eva Hambach
Eva Hambach
Directeur Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk
Welke trends heb je het afgelopen jaar gemerkt?
“Bij de uitbraak van de pandemie luidde de boodschap vooral dat ouderen zo min mogelijk contacten mochten hebben. Dat leidde ertoe dat mensen op leeftijd niet meer welkom waren bij organisaties. Uiteraard kwam er gemor, sommigen klaagden over discriminatie. Anderen haakten dan weer af uit schrik om besmet te raken. In de periode dat het weer even kon, stak men veel energie in activiteiten. Omdat alles coronaproof georganiseerd moest worden, kwamen er minder mensen op af. Dit zal nog even voortduren komend jaar, vrees ik. We horen bij veel organisaties dat er minder sociaal contact is en mensen aarzelen om terug te komen.”
Heb je tips om meer verbondenheid te creëren dit jaar?
“Als ik één warme tip kan geven is het deze wel: trek je oren en ogen open in je eigen straat of buurt. Er is het afgelopen jaar veel aandacht gegaan naar ouderen in woonzorgcentra, maar veel mensen zitten geïsoleerd thuis, zonder sociaal contact. En iemand die eenzaam is, kent een grote vraagverlegenheid. Ze gaan dat niet van de daken schreeuwen. Neem daarom zelf initiatief om eens bij je buren aan te kloppen. Vraag wat ze nodig hebben, of je iets kunt meenemen van de winkel… Wees alert voor wat er rondom jou gebeurt. Tijdens De Warmste Week maakten veel mensen bijvoorbeeld soep, brood of een cake voor de buren.”
Welke interessante uitdagingen biedt de toekomst?
“Tijdens de eerste lockdown organiseerden meerdere lokale besturen belacties waarbij ze vooral 80-plussers opbelden om eens naar hen te luisteren, te kijken wat hun noden zijn. Dit was een succes. Ook verstuurden mensen veel kaartjes en brieven naar elkaar. Dat is een klein gebaar van sociaal contact waarmee je iemand een hart onder de riem steekt. Al denk ik dat één kaartje niet volstaat, je zou het frequenter moeten doen. Toch ben ik ervan overtuigd dat het goed is zulke acties verder te zetten, om de vinger aan de pols te houden. Lokale besturen en vrijwilligers kunnen hier een rol spelen. Als we iets geleerd hebben het afgelopen jaar, is het dat de bereidheid van mensen erg groot is.”