Betaalbaar wonen betekent minder armoede
In 2019 moest één op de tien Vlaamse gezinnen rondkomen met een huishoudinkomen dat onder de armoededrempel ligt. Een van de belangrijkste redenen waarom die cijfers zo schrikbarend zijn: het feit dat wonen stilaan onbetaalbaar wordt in Vlaanderen.
Bij de vzw Welzijnszorg schrikken ze niet van de cijfers. “De vzw werd in de jaren 60 opgericht om iets te doen aan armoede in eigen land. Een paar jaar geleden hebben we ook een specifiek campagnemerk opgericht: Samen Tegen Armoede, dat we inzetten voor onze jaarlijkse campagnes. Het zegt wat we doen, waar het om gaat: samen met vrijwilligers en medestanders een maatschappelijke beweging vormen tegen armoede”, zegt communicatieverantwoordelijke Helen Blow.
Concrete problemen omtrent armoede
Niemand kan ontkennen dat de welvaart in Vlaanderen de laatste decennia is toegenomen. Het probleem is dat armen bijna niet hebben kunnen meeprofiteren van die hausse, zegt Inge Koekelkoren, regionaal verantwoordelijke van Welzijnszorg Limburg. “We zien nog altijd ontstellend veel generatie-armoede: armoede die zich doorheen verschillende generaties altijd maar verder doorzet en waarbij het bijna onmogelijk blijkt om uit het armoede-web te geraken. Kinderen in zulke gezinnen dragen eigenlijk al vanaf hun geboorte een zware rugzak met zich mee. Hun toekomst is al sinds dag één gehypothekeerd.” Daarnaast wil Welzijnszorg zich even goed inzetten voor nieuwkomers en mensen met een migratiegeschiedenis, die een bijzonder risico op armoede en maatschappelijke uitsluiting lopen.
Een concreet probleem is dat de uitkeringen die ons sociaal vangnet biedt, niet meegestegen zijn met de algemene welstand. “De meeste mensen in armoedesituaties beschikken over een dergelijk laag leefbudget dat je er bijna niks mee kunt aanvangen”, zegt Inge. “Voor hen is leven eigenlijk puur overleven. Hoe dat komt? Dat is een politieke verantwoordelijkheid, onze beleidsmakers hebben die keuze gemaakt. De toelages die armoede moeten bestrijden zijn niet alleen te laag, heel vaak is de procedure om ze te krijgen ook hopeloos ingewikkeld. Wij vinden het bijvoorbeeld enorm jammer dat dat soort rechten niet automatisch toegekend wordt. Dat wil niet zeggen dat er geen controle meer moet zijn, zeker niet. Maar mensen in armoede moeten voor elke euro die ze krijgen, hun situatie telkens weer bewijzen. Terwijl de overheid die informatie meestal al heeft. Die constant terugkerende papiermolen is zo ontmoedigend, en veel mensen vinden er gewoon hun weg ook niet in.”
Nu de woonbonus is afgeschaft, zou de overheid perfect dat budget kunnen aanwenden voor de bouw van meer sociale woningen.
‘Onbetaalbaar wonen’
Elk jaar richt Welzijnszorg zijn spot op een bepaald aspect van het armoedebeleid in Vlaanderen, in haar jaarlijkse campagne. Dit jaar draait die rond ‘Onbetaalbaar Wonen’. “Niet alleen zijn de uitkeringen die mensen moeten helpen overleven veel te laag, wonen neemt daarvan een steeds grotere hap voor zijn rekening”, legt Inge uit. “Dat geldt zelfs voor wie een sociale woning huurt. Er gaat soms zoveel geld naar die woning dat er bijna niks meer overblijft om nog fatsoenlijk van te leven.”
Ook hier draagt het beleid een zware verantwoordelijkheid, klinkt het. “De overheid bouwt véél te weinig sociale woningen. En omdat het aanbod te laag is, stijgen de prijzen. Dat is een onwrikbare economische wet. De cijfers spreken boekdelen: er staan op dit moment zowat 154.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning. Terwijl er zo’n 157.000 huizen verhuurd zijn. Als we dus alleen maar al die 154.000 mensen aan een sociale woning kunnen helpen, zou dat de grote druk op de private markt enorm verlichten, waardoor de prijzen opnieuw kunnen dalen. Alleen: de overheid zet nu vooral in op mechanismes die de eigendom van een woning promoten. Maar voor mensen in armoede is dat veel te hoog gegrepen. Wie van hen kan een woning bouwen of kopen? Zo goed als niemand.”
Haalbaar bijbouwen
“Als mensen in armoede dan op een of andere manier toch een woning bezitten, is het vaak ook heel lastig om die fatsoenlijk te onderhouden”, pikt Helen in. “Alweer: omdat dat zo verschrikkelijk duur is. Hun woningen zijn vaak in slechte staat, waardoor het wooncomfort beneden alle peil is. Dat leidt op zijn beurt weer tot gezondheidsrisico’s. Veel mensen denken ook dat dit een exclusief grootstedelijk fenomeen is, maar dat klopt niet. Heel wat arme mensen ontvluchten net de steden omdat wonen er zo duur is geworden. Kleine gemeenten en dorpen krijgen er dus evengoed mee te maken. Dat is trouwens ook de reden waarom mensen in armoede zo vaak verhuizen: om uit die vicieuze cirkel van dat dure wonen te ontsnappen. Alleen is dat vaak enorm moeilijk.”
De vzw Welzijnszorg pleit er dan ook voor om binnen tien jaar honderdduizend woningen bij te bouwen. “Dat is ook haalbaar”, maakt Inge zich sterk. “Nu de woonbonus is afgeschaft, zou de overheid perfect dat budget kunnen aanwenden voor de bouw van meer sociale woningen. We hopen dus ook dat dat zal gebeuren. Er is trouwens ook een draagvlak voor, dat zien we aan onze petitie hierrond die massaal ondertekend wordt. De nood is ook zeer hoog en zeker de coronapandemie heeft dat nogmaals aangetoond. Ook mensen in armoede snakken naar een woning met een tuintje en wat buitenruimte.