Oud maar niet out

Zelfs wanneer straks de hele wereldbevolking gevaccineerd is, kan een nieuw virus het feestje verstoren. Hoe weren ouderen zich tegen toekomstige kwaaltjes en ziek worden? Van stappentellers tot motivatiecoaches en aangepast beleid.

Onze sterfelijkheid

De coronapandemie lichtte een aspect van het leven op dat we liever negeren: onze sterfelijkheid. Vandaag ontspringen we de dans met het vaccin, maar wat met andere ziekten en kwaaltjes in de toekomst? “Wat er nog allemaal op ons afkomt kan niemand voorspellen. Toch is het niet onwaarschijnlijk dat er nog meer virusziekten zullen opduiken. Is het niet nu, dan wel binnen tien, twintig of dertig jaar.” Als geriater en adjunct-kliniekhoofd bij het UZ Gent werkt Wim Janssens dagelijks met ouderen, een risicogroep tijdens deze pandemie. “Eigenlijk is COVID-19 voornamelijk een geriatrische problematiek.” De meest zieke patiënten zijn ouderen. “Dat heb ik wat gemist in het beleid.”

Weinig patiëntencontact

Janssens hekelt het feit dat we te vaak over ouderen praten, in plaats van mét hen. “De experten die vandaag veel in de media klinken en beleidsadvies geven, hebben eigenlijk weinig patiëntencontact met ouderen. Dat is geen kritiek maar een vaststelling”, zegt hij. Dat we liever niet over het hoofd van ouderen praten wordt bevestigd door Ragnar Van Acker, senior coördinator beweging en sedentair gedrag bij het Vlaams Instituut Gezond Leven. “Veel 50-plussers zijn vitale mensen, maar er zijn risicofactoren en kwaaltjes die subgroepen kwetsbaar maken, zoals een verminderde gezondheid en mobiliteit, en sociale en emotionele eenzaamheid.”

Eénzijdig afgebeeld

Senioren worden te vaak als één groep afgebeeld in de media, vindt hij. “Ik las verschillende berichten die stelden dat ouderen meer zijn gaan bewegen sinds de lockdown. Dat klopt niet. De motivatiebarometer van de UGent concludeerde in november nog dat 31 procent van de 55-plussers minder beweegt sinds de lockdown, versus 14 procent van de ouderen die wel frequenter naar buiten gaat. Dit zijn gemiddelden, ouderen met de bovengenoemde risicofactoren scoren waarschijnlijk nog minder.” Deze negatieve cijfers zijn geen goede boodschap. “Veel ouderen vrezen dat wanneer ze meer gaan bewegen, ze een groter risico lopen om te vallen. Dat is een misverstand. De kans bestaat dat ziek worden en de gezondheidsongelijkheid zo nog groter wordt.”

Heterogeniteit van deze bevolkingsgroep

Ouderen, 50-plussers, senioren… Stuk voor stuk verzamelwoorden die niet opgaan voor de heterogeniteit van deze bevolkingsgroep. Toch zijn beide kanten van de gezondheidskloof gebaat met het volgende advies: voldoende bewegen, gezond eten, sociale contacten en genieten van het leven. “Hopelijk blijft de hernieuwde aandacht voor nies-, hoest- en handhygiëne ook na de pandemie aanwezig”, zegt dr. Janssens. “Al is het niet de bedoeling om de rest van ons leven alles te gaan ontsmetten.” Want de angst voor het virus mag de zin in het leven niet overschaduwen. “Na de eerste golf is het mij en collega’s opgevallen dat we veel ouderen zagen die ziek werden en kwaaltjes kregen door de strenge maatregelen en het sociaal isolement. Mensen hebben opnieuw nood aan structuur en sociaal contact, zoals via het verenigingsleven.”

Inspirerend advies

Inspirerend advies geeft het Vlaams Instituut Gezond Leven via de interactieve tool ‘Op gezondheid staat geen leeftijd’. “We geven laagdrempelig advies om kwaaltjes en ziekten tegen te gaan, zoals eenvoudige krachtoefeningen om de spiermassa te onderhouden, of hoe je een gezonde lunch bereidt. Daarnaast is er informatie over de bewegingsdriehoek”, vertelt Van Acker. Dit broertje van de voedingsdriehoek stelt dat elke stap telt voor je dagelijkse, gezonde mix van minder zitten en meer bewegen. “Dat hoeft geen tennis te zijn. Bewegen is ook tuinieren, wandelen, poetsen. Een stappenteller kan hier bijvoorbeeld helpen.” Wie desondanks de motivatie niet voelt, kan aankloppen bij een professionele motivatiecoach van Bewegen Op Verwijzing. Deze bewegingsexpert begeleidt senioren op afstand om meer te bewegen. “De effectiviteit daarvan staat buiten kijf, maar ouderen moeten de weg ernaar nog vinden”, zegt Van Acker.

Toekomstige kwaaltjes en ziekten vermijden is onmogelijk, maar we kunnen ons als maatschappij schrap zetten met een allroundaanpak: “We moeten investeren in goed opgeleid zorgpersoneel, meer samenwerkingen tussen de verschillende zorgdisciplines, en ouderen betrekken in het beleid”, oppert dr. Janssens. “Tijd om out of the box te denken.” 

Tekst: Rosalie Van Hoof