Old is beautiful?

De coronacrisis heeft ons opnieuw geconfronteerd. Deze keer met twee erg uiteenlopende maatschappelijke opvattingen over het ouder worden. Aan de ene kant kwam het beeld van de hulpbehoevende oudere die in een woonzorgcentrum verbleef. En in deze crisistijd enorm gevaar liep in alle scherpte op ons af. Anderzijds waren er de strijdbare (jong-)senioren die zich met man en macht verzetten. Verzetten tegen een al te zeer betuttelende en beschermende attitude.

Optimistische en vrolijke verhalen

Over senioren horen we gelukkig tal van optimistische, zelfs vrolijke verhalen. Vandaag genieten vele 50-plussers inderdaad van een gelukkige en wijze tweede levenshelft. Sommigen spreken van een ‘Zwitserlevengevoel’. Mensen hebben meer vrije tijd, voldoende financiële middelen en bevredigende relaties. Ook wat de vereenzaming betreft, een thema dat in coronatijden meer dan eens de media haalt. Men stelt vast dat ouderen het globaal genomen niet beter of slechter doen dan jongere mensen. Men kan dan ook aannemen dat de senioren van vandaag er beter voorstaan dan hun leeftijdsgenoten in de vorige eeuwen en millennia. Kortom, ouderen zijn dus meer dan uitsluitend een ‘risicogroep’.

Keerzijde van de medaille

Maar er is helaas ook een andere kant aan de medaille. Vaak hoort men – ook van senioren – het gezegde: ‘Iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn.’ Toen men enkele jaren geleden aan Woody Allen vroeg wat de ouderdom voor hem betekende, antwoordde hij scherp en duidelijk: “Ik vind het een beroerde zaak. Er zit geen voordeel in… Het is een kwalijke zaak en ik wil u aanraden om het niet te doen.” Tezelfdertijd bewees hij wel dat het hebben van enige leeftijd (hij was toen vierenzeventig) geen beletsel was om creatief te zijn. Het interview had immers plaats naar aanleiding van de première van zijn nieuwste film op het festival van Cannes.

Minder fraaie kanten

Hoe dan ook, we moeten vaststellen dat een bevredigende oude dag niet voor iedereen is weggelegd. De ouderdom heeft onmiskenbaar ook zijn minder fraaie kanten: het overlijden van een geliefde, onzekerheid en angst, gezondheidsproblemen, depressieve klachten, moeilijk oplosbare familiale conflicten. Anderen worden getroffen door dementie. Deze vaststelling inspireert sommigen dan weer om heel het discours omtrent ouder worden te verengen tot ‘het ouderenprobleem’. Daarbij beschouwt men dan vooral de financiële consequenties van een goed uitgebouwde ouderenzorg als een bedreiging voor de algemene welstand. Maar oud verengen tot een probleem is dan al even dwaas als de kreet ‘Old is beautiful’.

Wat kunnen we doen?

Een steeds weerkerende vraag die velen zich stellen, is dan ook: “Wat kunnen we doen om gezond en bevredigend oud te worden?” Eigenlijk kent iedereen het antwoord wel. Gezond eten, weinig alcohol, niet roken, voldoende beweging, jaarlijks een medische controle bij de huisarts, de relaties met dierbaren onderhouden. En voldoende sociale contacten en zinvolle activiteiten uitbouwen. Of met andere woorden: ‘doe je best en alles loopt gesmeerd.’

Illusie van controle

We willen dit zo graag geloven. Maar de meeste senioren weten wel beter. Uiteraard moet men de geciteerde voorschriften om oud te worden zo goed mogelijk opvolgen. Maar er is evenzeer de illusie van controle. Soms slaat het noodlot toe, hoezeer we ook onze best doen. De uitspraak van onze grootouders – ‘Als God het belieft’ – is niet meer in de mode. En toch is het hebben van geluk, in de zin van meeval, van ‘chance’, een belangrijk aspect van het leven in het algemeen en van het ouder worden in het bijzonder.