Lang zul je wonen: (Ver)bouwen met het oog op later
De huidige generatie 50-plussers kijkt met meer dan argwaan naar een toekomst in een woonzorgcentrum. Alternatieven als kangoeroewonen, cohousing of tiny houses zijn hip, maar leeftijdsbestendig bouwen is pas de échte toekomst.
Niettegenstaande de kwaliteit van de woonzorgcentra stelselmatig is opgedreven, is de nieuwe generatie ouderen er niet voor te vinden. Dat zegt onder meer de Adviesraad Ouderen van de Koning Boudewijnstichting in een beleidsnota. “Woonzorgcentra lijken dan ook op ziekenhuizen, omdat je er enkel als zorgbehoevende naartoe kunt”, zegt Nico De Witte, professor aan het Belgisch onderzoekscentrum voor ouderenstudies (VUB). “Dat is ook een beleidskeuze. Door de vergrijzing zetten we in op thuis wonen, met ondersteuning van zowel professionele diensten als mantelzorgers.” Alleen, mensen staan te weinig stil om tijdig de nodige en soms ingrijpende beslissingen te nemen. “Iedereen wil wel oud worden, maar niemand wil het zijn”, zegt Nico De Witte. “Ons huidig woningbestand is helemaal niet aangepast aan de vergrijzing, onder meer op het vlak van comfort, energie en afstand tot voorzieningen.”
Woonscan
In ons land is zowat 85 procent huiseigenaar. Dat is goed op vlak van vermogensopbouw, maar het is tegelijk een ramp op vlak van mobiliteit. “Wie eigenaar is, gaat niet snel verhuizen,” concludeert Filip Lemaitre van het studie- en marketingkantoor Bureau50, dat zich toelegt op die doelgroep. “Daarom hebben we het ‘Lang-Zult-U-Wonen’-project opgestart. Met een woonscan kun je nagaan of je woning passend is om er veilig en comfortabel zelfstandig te wonen als je wat minder lenig en krachtig bent geworden. De scan brengt mogelijke pijnpunten van je woning, maar ook van de buurt, in kaart.” Verscheidene steden en gemeenten tonen belangstelling, omdat de vergrijzing een actueel woondebat vraagt.
Naast klassieke oplossingen zoals een renovatie of verhuizing naar een appartement, zitten alternatieven als kangoeroewonen, cohousing of tiny houses vandaag in de lift. Alleen hinkt de wetgever achterop. Wout Maddens, Schepen van Bouwen, Wonen en Stadsvernieuwing in Kortrijk, beaamt. “Zo is het vandaag aan de gemeente om te bepalen of je een tiny house mag plaatsen. Dit verschilt van gemeente tot gemeente.” Voorlopig is domiciliëring niet toegestaan omdat deze woonvorm niet beantwoordt aan de minimale woonnormen van Vlaanderen. De woonoppervlakte is namelijk kleiner dan het verplichte aandeel zoals in de wooncode beschreven. Ook voor kangoeroewonen of cohousing hebben de gemeenten verregaande bevoegdheid. Er is ook hier dus geen eenduidigheid en elk dossier wordt apart beoordeeld.
Ons huidig woningbestand is helemaal niet aangepast aan de vergrijzing.
Intergenerationele woonstad
In plaats van dergelijke juridische ad-hocmaatregelen geeft Wout Maddens stof voor een structureel beleid. Hij is volop bezig met het opmaken van een toekomstgericht woonplan. “Als stad moet je kiezen voor een woonaanbod op maat van alle inwoners. Twee woningtypes springen er dan uit: de levensloopbestendige woning en de gezinsvriendelijke woning.” Een levensloopbestendige woning is aangepast of kan vlot worden aangepast aan de veranderende noden van ouder wordende bewoners of mensen met een beperking. Hierbij staan comfort, toegankelijkheid en veiligheid van de woning centraal. De gezinsvriendelijke stadswoning biedt een woonoplossing voor huishoudens met kinderen. Dit kan gaan om een grondgebonden woning maar even goed om een ‘familieappartement’ dat het gezinsvriendelijk wonen op de verdieping mogelijk maakt.
“Het moet de ambitie worden dat iedereen die dat wil in een toegankelijke woning ouder kan worden in de vertrouwde woonomgeving en dicht bij het eigen sociaal netwerk. Dat betekent meer woonrotatie, zodat huishoudens verhuizen naar een andere woning die beter voldoet aan hun woonnoden. Hierdoor komen er woningen vrij voor huishoudens die op dat moment beter in die woning passen.” Dat systeem sluit aan bij wat Nico De Witte het toekomstmodel noemt: “De overheid legt energie- en isolatienormen op aan woningen, maar leeftijdsbestendig bouwen sijpelt nog steeds niet door. Dat moet veranderen.”