Burenzorg vermindert zorguren

Heel concreet zullen buurtconciërges ingezet worden om het sociaal kapitaal van de buurt aan te spreken en het versnipperde lokaal aanbod te omsluiten. Zo wordt eerstelijnshulp en informele zorg in handen van particulieren gegeven. Want dat blijkt broodnodig.

De studies zijn niet om vrolijk van te worden. Zo bleek uit het Nationaal Geluksonderzoek van 2018 – dus nog voor corona – dat bijna de helft van alle Belgen zich weleens eenzaam voelt. De bevolkingsvooruitzichten van Statistiek Vlaanderen geven dan weer aan dat het aantal alleenwonende 67-plussers tegen 2030 met maar liefst 27 procent zal toenemen. Combineer dat met de vaststelling uit de Nederlandse Gezondheidsmonitor dat bijna één op de drie ouderen niet zelfredzaam is én dat het hulpaanbod van professionals en vrijwilligers lager ligt dan in 2016. En je kan alleen maar concluderen dat we met een huizenhoge maatschappelijke uitdaging zitten.

Maar hoe kunnen we die uitdaging concreet aanpakken met een zorgsector die op haar tandvlees zit? Een pandemie die nog altijd niet is uitgewoed en een samenleving die alsmaar verder digitaliseert, globaliseert en individualiseert?

Bruisende buurten

Jennick Scheerlinck is co-founder van Hoplr, een burenplatform dat in 2014 werd opgericht met de bedoeling zoveel mogelijk offlineverbinding in de buurt te creëren. “De buurtnetwerken zijn weliswaar online. Maar het is de bedoeling dat mensen van daaruit elkaar helpen, spullen uitwisselen, activiteiten organiseren, enzovoort. De buurt moet met andere woorden vooral via offline engagement tot leven komen en beginnen bruisen. Wij geloven daarnaast heel sterk in het potentieel van de buurt voor kwetsbare en minder mobiele personen, ouderen in het bijzonder. Want voor wie niet kan terugvallen op vrienden of familie – omdat die te ver weg wonen, of er gewoon niet zijn – vormt de buurt wellicht het belangrijkste netwerk. En hoe talrijker de draden binnen een sociaal netwerk, hoe kleiner de mazen van het sociale vangnet.”

Geluksprofessor Lieven Annemans verwoordde het zo: “De politiek op lokaal niveau kan een belangrijke rol spelen. Zo kunnen lokale besturen meer investeren in wijkwerking. Ze kunnen meer mensen de kans geven om zich aan te sluiten bij de activiteiten en meer informatie verspreiden over deze activiteiten.

Zonder te stigmatiseren

Jennick Scheerlinck stelt echter vast dat heel wat kwetsbare groepen weliswaar behoefte hebben aan zo’n buurtnetwerk. Maar ze zijn niet digitaalkundig en vallen bijgevolg uit de boot. “Wij kennen uit ervaring als geen ander het potentieel van een hecht buurtnetwerk. We zien echter dat vraagverlegenheid en rolambiguïteit beletten dat het buurtnetwerk door kwetsbare personen ten volle wordt benut. Terwijl zij ook het recht hebben om van hun buurt en al dat menselijke kapitaal te profiteren. Daarom ontwikkelden wij, op basis van die knowhow, de agetech-oplossing Buurtconciërge ofte BCQ (BuurtConciergeQuartier), die het kapitaal van de buurt kan aanspreken om die specifieke kwetsbare groepen te helpen. En dat zonder te stigmatiseren.”

Het probleem is inderdaad dat vandaag heel wat digibeten, senioren of andere kwetsbare groepen de weg naar online netwerken niet vinden. Maar het kan even goed dat mensen die een probleem hebben de drempel om dat probleem online aan te kaarten gewoon te hoog vinden. Een tussenpersoon van vlees en bloed kan in dat geval wonderen doen.

Buurten moeten via offline engagement tot leven komen en beginnen bruisen.

“Buurtconciërges zijn altijd telefonisch bereikbaar en staan in nauw contact staat met vrijwilligers, buren en professionals uit de buurt”, gaat Jennick Scheerlinck verder. “Zo worden mensen voor dagelijkse hulpvragen – autoritten, boodschappen, een lamp die vervangen moet worden … – altijd snel ondersteund door betrouwbare personen.”

“Via onze oplossing kunnen eerstelijnshulp en informele zorg als het ware geparticulariseerd worden, kunnen mensen langer zelfstandig thuis blijven wonen en kunnen we ruimer gezien de preventieve gezondheidszorg helpen ontlasten door op welzijn en zelfredzaamheid te focussen. Elk lokaal bestuur staat namelijk voor dezelfde uitdaging. De druk op ouderenzorg wordt steeds groter. En niet alle personen die hulp nodig hebben, vinden hun weg naar de juiste instanties. De buurt huisvest wat dat betreft een immens potentieel voor kwetsbare en minder mobiele groepen – ouderen in het bijzonder.”

Meneer doktoor

De ouderen hechten nog veel belang aan termen als ‘meneer doktoor’ of ‘mevrouw de apotheker’. Anders gezegd: vertrouwenspersoon waar ze op konden en kunnen rekenen. Jennick Scheerlinck wil dat buurtconciërges deze rol van vertrouwenspersoon op zich nemen. Zo ontstaat er een soort driehoek waarbij via de buurtconciërge twee andere mensen met elkaar worden verbonden.

“De buurtconciërge is met andere woorden een lokale vertrouwenspersoon die aan de slag gaat met hulpvragen van buurtbewoners. Bijkomend kunnen ook de vaak overbelaste mantelzorgers de buurtconciërge inschakelen wanneer dat nodig is. Het nieuwe concept is dus niet alleen voorbehouden voor de kwetsbare groepen zelf. Dat neemt het stigma ook meteen weg. Het laatste wat we willen doen is stigmatiseren door BCQ voor te stellen als iets waar alleen senioren of hulpbehoevenden gebruik van kunnen maken. Net omdat we het voorstellen als hip en trendy en niet als een stigmatiserende niche-app, is het concept zo’n succes, blijkt uit ons proefproject in Brussel. Het was bijna niet bij te houden hoeveel kwetsbare groepen een beroep wilden doen op een buurtconciërge. Dat is enerzijds goed nieuws, maar anderzijds stemt het ook tot nadenken. We hopen dan ook dat we ons nieuwe concept in september in heel Vlaanderen kunnen uitrollen, aangezien de nood zo hoog blijkt.”

Onze ultieme ambitie is om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen.

Regionale verschillen

Interessant (en uitdagend) genoeg blijken er op vlak van eenzaamheid veel regionale verschillen te zijn. Vooral de kust wordt heel sterk getroffen door de vergrijzing. Aan een tempo dat driemaal hoger ligt dan in het binnenland. Ergens is dat logisch, aangezien veel mensen ervoor kiezen om daar hun oude dag door te brengen. Maar naarmate de leeftijd vordert, neemt het percentage mensen met onvoldoende regie over het eigen leven toe. Onder 85-plussers is dat zelfs een vijfde. Dat kan met andere woorden voor heel wat sociale uitdagingen zorgen.

“Zeker omdat die mensen aan de kust vaak geen groot netwerk hebben. Omdat ze hun hele leven ergens anders hebben gewoond”, gaat Jennick Scheerlinck verder. “Omwille van die regionale verschillen moet de buurtconciërge absoluut een lokaal persoon zijn, die de buurt door en door kent, het plaatselijke dialect spreekt en uiteraard een sociaal en maatschappelijk gericht profiel heeft. We willen bij wijze van spreken niet dat een Brusselaar moet instaan voor de hulp aan een Oostendenaar. De buurtconciërge staat in contact met vrijwilligers, buren en professionals uit de buurt. Zo worden burgers altijd snel geholpen door betrouwbare buurtbewoners.”

Drie jaar langer thuis

De nood aan een oplossing als de buurtconciërge is door corona alleen maar groter geworden. Hoplr zelf zag sinds de uitbraak van de pandemie zijn activiteiten en engagement op het platform verdrievoudigen. Wat moet dit dan zijn voor digibeten, senioren en andere kwetsbare groepen die online niet vaardig (genoeg) zijn om hulp te vragen of een antwoord te vinden op hun eenzaamheid? Om die reden wil Hoplr zijn nieuwe initiatief zo snel mogelijk breed uitrollen. Binnen de twee jaar wil het platform 5000 mensen begeleiden en binnen drie jaar actief zijn in de hele Benelux.

“Eenzaamheid en gebrek aan zelfredzaamheid zorgen voor hallucinante problemen en zetten een enorme druk op de zorgsector, die wij op onze manier voor een stuk willen wegnemen. Onze ultieme ambitie is om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen”, licht Jennick Scheerlinck toe. “Heel concreet mikken we op drie extra jaren thuis. Dat zijn drie jaar waarin die mensen geen beroep moeten doen op hun mutualiteit voor professionele zorg. Als we slagen in ons opzet om binnen de twee jaar 5000 mensen te begeleiden, kan je je voorstellen welke druk dat al wegneemt op de zorgverlening en -kosten.”

“We willen dus niet alleen eenzaamheid tegengaan en zelfredzaamheid stimuleren. Maar ook de preventieve gezondheidszorg in de mate van het mogelijke helpen ontlasten. Want hoe later mensen in contact komen met de medische wereld, hoe beter. Als we daarin slagen door het – vaak verborgen – kapitaal in de buurt aan te spreken, maakt dat alles nog een stuk mooier. Zeker omdat het vaak om heel eenvoudige dingen gaat: soep koken voor iemand, samen een wandeling maken of zelfs gewoon maar de rolluiken komen optrekken. Zo’n kleine gestes kunnen mensen al een stuk gelukkiger of minder eenzaam maken.”