In Wuhan ging een en ander verkeerd en plots had het coronavirus de wereld in een houdgreep. Net toen die crisis bezworen lijkt, breekt er een oorlog uit in Oekraïne. De klimaatverandering haalde de voorbije twee jaar maar zelden de voorpagina’s. Nochtans is ook die crisis er niet kleiner op geworden. Toch is de aandacht voor het klimaat nog lang niet verdwenen, weet Peter Wittoeck.
De topambtenaar is diensthoofd Klimaatverandering bij de FOD Volksgezondheid en de Belgische hoofdonderhandelaar op de jaarlijkse VN-klimaatconferenties. “Het klimaat leeft nog steeds even sterk in de publieke opinie. Ook in de politiek is het erg aanwezig. In volle coronacrisis werd de Europese Klimaatwet aangenomen, die vastlegt dat de EU tegen 2050 volledig klimaatneutraal moet zijn. Dat had ik nog niet zo heel lang geleden voor onmogelijk gehouden.”
Dat de situatie ernstig is ondervinden we ook in België aan den lijve: hittegolven, stormen, de overstromingen in Wallonië…
“Dat soort fenomenen zullen we steeds vaker zien. We krijgen meer overstromingen, het aantal regenstormen en hun intensiteit zal vermenigvuldigen, maar we krijgen ook meer droogteperiodes en de hittegolven nemen toe. En die zijn ook bij ons grote doders. Tijdens de hittegolf van 2020 was er – tussen twee coronapieken in – ook een hoge oversterfte, van een vergelijkbare grootteorde. Dat brengt klimaatverandering heel dicht bij de mensen, op een extreem harde manier. Als we niet ingrijpen, wordt dat alleen maar erger.” vertelt Peter Wittoeck.
Dat ingrijpen gebeurt onder andere op de jaarlijkse VN-klimaatconferenties. De recentste, in Glasgow, vond vier maanden geleden plaats. Hoe kijkt u daarop terug?
“Dat was echt een mijlpaal. Het eerste echte succes sinds de Klimaatconferentie van Parijs in 2015. In Parijs werd formeel vastgelegd dat we de opwarming van de aarde ruim beneden de 2 graden moeten houden, maar ook dat we moeten streven naar een maximale stijging van 1,5 graad. Dat laatste betekent dat de uitstoot van CO2 wereldwijd netto 0 moet zijn tegen het midden van de eeuw, een fameuze uitdaging.
De twee voorgaande conferenties waren er faliekant in mislukt om het signaal te geven dat daarvoor een veel krachtdadiger beleid nodig is, nu hebben we die belangrijke stap wél gezet. Het streven naar maximum 1,5 graad en dat we dus naar netto-0-emissies moeten, zijn nu ook formeel de doelstelling geworden. Nu moeten we natuurlijk vooral zorgen dat het geen dode letter blijft, maar dat we die doelstelling ook in de praktijk brengen.”
Sinds ik zelf vader ben geworden, is het voor mij een stuk persoonlijker geworden. Ik denk aan de wereld waarin mijn kinderen zullen opgroeien.
U bent de Belgische hoofdonderhandelaar op de Klimaattoppen. Geen evidente opdracht met al onze verschillende regeringen. Hoe beïnvloedt dat uw opdracht?
“Het is heel moeilijk om iedereen inhoudelijk op één lijn te krijgen. Dat is extreem frustrerend, het is niet efficiënt en het strookt niet met de nijpende urgentie van de klimaatcrisis. België was vroeger een constructieve speler binnen de EU, een voortrekker zelfs. Vandaag niet meer, mede door die politieke boksmatchen.
De klimaattransitie is een grote uitdaging, maar biedt ook grote kansen voor een leefbare samenleving en een gezonde economie. Als wie die boot niet willen missen, zullen we echt beter moeten gaan samenwerken in dit land.” zegt Peter Wittoeck.
En intussen moet de wereld hiermee verder. Hoe rooskleurig ziet u de toekomst in?
“Van nature ben ik geen optimist. Maar ik ben het aan mezelf verplicht – als ambtenaar, maar ook als burger en vader – om volledig in te zetten op wat nog mogelijk is. De zaak is nog niet verloren, maar we moeten beseffen dat we heel dringend actie moeten ondernemen.
Als we tegen het midden van deze eeuw naar netto-0-emissies gaan, vermijden we de ergste gevolgen. En dan kunnen we ons ook nog aanpassen aan de gevolgen die er nu al zijn, zoals hittegolven en overstromingen. We mogen de schouders niet laten hangen. Als we onszelf nu vertellen dat het niet meer mogelijk is, dan wordt dat een selffulfilling prophecy.”
Klimaatverandering is een wetenschappelijk onderwerp, maar tegelijk een erg emotioneel thema, zoals ook op de klimaatmarsen te zien is. Hoe kijkt u daarnaar?
“Die jongeren hebben een enorme verdienste: ze hebben er mee voor gezorgd dat de klimaatcrisis zo hoog op de politieke agenda staat. Ze zeggen luid en duidelijk: dit gaat over onze toekomst. Ze hebben het heel zichtbaar, tastbaar en persoonlijk gemaakt. En daar verdienen ze veel lof voor.
Sinds ik zelf vader ben geworden, is het ook voor mij een stuk persoonlijker geworden. Ik denk ook aan de wereld waarin mijn kinderen zullen opgroeien.” legt Peter Wittoeck uit.
Praat u daar vaak over met uw kinderen?
“Mijn kinderen zijn 4 en 7 jaar oud. Dat is nog te jong om over heel specifieke zaken te praten, maar ze zijn zich wel bewust van de impact die wij hebben op het milieu, op de natuur. Zeker mijn oudste zoon beseft dat goed.
We proberen hen daar gevoelig voor te maken, hen voor te bereiden op de toekomst. Bijvoorbeeld door onze levensstijl aan te passen in functie van de klimaatverandering. De oudere generaties – waaronder de mijne – hebben het daar blijkbaar nog steeds moeilijk mee. Terwijl je ook op een goede manier kunt leven zonder per se een grote ecologische voetafdruk na te laten.”
Dit najaar is er een nieuwe klimaattop in Sharm-el-Sheikh, Egypte. Welke belangrijke knopen worden dan doorgehakt?
“Er is al veel gesproken over ambities. Die zijn vastgelegd, nu moeten we beslissen over een concreet werkprogramma dat de verschillende landen ertoe aanzet om die ambitie in de praktijk te brengen. Dat is een belangrijk punt. Daarnaast worden ook de aanpassing aan klimaatverandering en het bijhorende prijskaartje, in ontwikkelingslanden vooral, belangrijke thema’s.
Deze conferentie vindt immers plaats in Afrika en wordt dus voorgezeten door een Afrikaans land, waardoor de druk op de ketel veel groter wordt. In Afrika vind je een groot deel van de grootste slachtoffers van de klimaatopwarming, alsook de armste landen die enerzijds het minste uitstoten, maar anderzijds ook de zwaarste gevolgen van de klimaatcrisis dragen en vaak te weinig de middelen hebben om zich daartegen te beschermen. Dat werpt toch een ander licht op de zaak.” vertelt Peter Wittoeck.
fact
Wat doet u privé voor het klimaat?
We doen zo goed als al onze verplaatsingen met de fiets en reizen zoveel mogelijk met de trein. Sinds de kinderen er zijn hebben we één keer het vliegtuig genomen. We kiezen voor hernieuwbare energie en letten op hoeveel en wat we consumeren. We eten ook hoogstens een paar keer per week vlees en kiezen voor seizoensgebonden en lokale producten. Dat zijn evidenties die niets afdoen aan onze levenskwaliteit.
