Frank Beliën: ‘We hebben smart cities nodig om steden leefbaar te houden’

Waarom maakt Living Tomorrow innovaties tastbaar?

“Als je innovaties niet tastbaar maakt, dan begrijpen mensen ze maar moeilijk. Een innovatie betekent verandering in hoe we leven of werken. Veel mensen hebben daarom van nature een weerstand tegen innovatie. Toen in 1995 ons eerste huis van de toekomst openging zei 99 procent van de bezoekers dat ze nooit een mobiele telefoon in hun broekzak zouden steken. Ze associeerden mobiele telefoons toen met werken. We moesten duidelijk maken dat mobiele telefoons in de toekomst heel wat meer zouden betekenen dan enkel werk. Daarom is het tonen van innovaties, en laten zien waar ze naartoe kunnen gaan, zo belangrijk.”

Waarom moeten steden innovatie en technologie in het oog houden?

“Omdat het moet! 4,4 miljard personen wonen vandaag in steden, dat is meer dan 50 procent van de wereldbevolking, een percentage dat enkel maar toeneemt. Steden groeien steeds meer. Een metropool zoals Guangzhou in China telt meer dan 35 miljoen inwoners, de Randstad in Nederland telt er meer dan 8 miljoen en zelfs in België, waar we vooral kleine steden hebben, telt Brussel 1,2 miljoen inwoners. Dat is niet niks. We hebben smart cities nodig om steden leefbaar te houden. De kost om er te wonen stijgt namelijk, er ontstaan verkeersproblemen en luchtvervuiling bereikt in grootsteden extreme pieken. Daarom hebben we innovatie nodig.”

Op welke innovaties moet een stad inzetten?

“Er komen enorm veel trends op steden af, te veel om op te noemen. Maar als ik één ding zou kunnen zeggen aan een burgemeester, dan is het: verminder je CO2-uitstoot. Duurzaamheid is een niet-onderhandelbare voorwaarde voor de stad van de toekomst. Dat betekent enerzijds verkeer aanpakken en vergroenen. Maar ook woningen, wijken en steden bouwen waar geen CO2 meer wordt uitgestoten. Met technologieën zoals windkracht, waterkracht, zonne-energie en bodemgeothermie moeten we ervoor zorgen dat woningen geen fossiele brandstoffen meer gebruiken. In België zien we nu de eerste woonwijken ontstaan die puur op zonne-energie werken, met warmtepompen en batterijen die verbonden zijn op een smart grid. Dat laatste betekent dat je energie kunt uitwisselen met je buren wanneer er lokale overschotten of tekorten zijn.

Ook materialen zullen veranderen. We gaan naar een ‘madaster’, een kadaster dat alle materialen van een gebouw in kaart brengt en aangeeft welke daarvan hergebruikt kunnen worden. Ik denk dat je in de toekomst geen nieuwbouw meer mag neerzetten zonder materialen te recycleren.

Een van onze partners, Vandersanden, ontwikkelt nu zelfs een steen waarin CO2 wordt opgeslagen. Het is dus een CO2-negatief bouwmateriaal. In plaats van cement wordt CO2 als bindmiddel gebruikt. Door te bouwen krijg je dus een CO2-reductie, vergelijkbaar met het planten van bomen.”

Wat met de impact van digitale technologie?

“Opnieuw zijn er hier enorm veel zaken aan het gebeuren. In 2030 zal bijvoorbeeld 6G iets zijn waar steden over moeten nadenken. Elke tien jaar krijgen we een nieuwe generatie van mobiel internet, en gezien 5G rond 2020 arriveerde komt 6G er rond 2030 aan. Die snellere verbindingen zullen zaken zoals zelfrijdende wagens en slimme lenzen ondersteunen.

Een andere interessante trend is die van de digital twins. We maken een soort digitale kopieën van de echte wereld voor heel wat toepassingen. Zo zouden we bijvoorbeeld via sensoren de verkeersstromen in een stad in beeld kunnen brengen om op basis daarvan een digitale tweeling te maken. Voordat steden aanpassingen maken aan een circulatieplan zullen ze in de toekomst eerst digitale simulaties kunnen doen op die kopie om te kijken wat het effect ervan kan zijn.

Maar ook qua dienstverlening moeten steden digitaliseren. Zo ontstaat het concept van de 15-secondestad, een variant op de 15-minutenstad. In plaats van naar het stadhuis te gaan voor elk document, zou in de toekomst alles digitaal moeten werken. Elke administratieve actie moet zo binnen de 15 seconden afgehandeld kunnen worden.”

Zijn Belgische steden volgens u futureproof?

“Ik denk dat de Belgische steden het zeer goed doen, en ze staan open voor de toekomst. Maar er moet meer samenwerking komen op Europees vlak. We hebben de afgelopen jaren enorm veel crisissen gekend, van de bankencrisis en de pandemie tot de oorlog in Oekraïne. Daarom moeten we naar Europa kijken. Als stad kun je niet alleen werken.

Qua innovatie doen we het eveneens niet slecht. Als je globaal naar sterke innovatiegebieden kijkt zoals Silicon Valley, Tel Aviv en Shenzhen, dan vind je ook in België regio’s die hun mannetje staan. Neem Leuven met imec. Een van de grote problemen in België is echter dat talent wegtrekt. Als je rondloopt in Silicon Valley, dan tref je constant Belgen aan bij spelers zoals Google, Microsoft en Apple. Zij trekken naar daar omdat ze interesse hebben in innovatie. Dat is zonde. Onze overheden moeten er beter in slagen om deze mensen hier te houden.”

De toekomst is natuurlijk onzeker, hoe bereid je jezelf daarop voor?

“Uit een onderzoek van Harvard bleek dat de meeste aandacht binnen een organisatie gaat naar zaken zoals financiële rapportering, legal & compliance en de dagdagelijkse operaties. Slechts een heel klein stukje gaat naar strategie en de toekomst. Maar wanneer het misgaat, dan is het doordat organisaties niet goed de toekomst inschatten. De manier waarop je dat doet is door scenario’s te schetsen. Je kijkt welke elementen de toekomst van jouw organisatie beïnvloeden en hoe die mogelijk veranderen in de toekomst. Op basis daarvan maak je enkele scenario’s.

Dat is natuurlijk geen exacte wetenschap. Maar door die oefening te doen, en te kijken wat de belangrijke drivers zijn van jouw organisatie en hoe ze kunnen evolueren, ben je beter bestand tegen een onzekere toekomst. Niemand kan de toekomst voorspellen, maar dat betekent niet dat je jezelf er niet op kunt voorbereiden.”