De arbeidsmarkt staat voor ontzettend veel uitdagingen, maar VDAB-topman Fons Leroy kijkt twee maanden voor zijn pensioen optimistisch naar de toekomst. “De robotisering zal zorgen voor meer kwalitatieve jobs en een inclusievere arbeidsmarkt.”
Fons Leroy lacht schamper als we vragen of zijn job als afgevaardigd bestuurder onder de noemer van zware beroepen valt. “Nee, dat denk ik niet. Je moet zware beroepen niet benoemen, maar ze net trachten te voorkomen.”
Daar slagen we momenteel niet in?
“Ons onderwijs en sociaal systeem zijn van wereldklasse, maar we missen de kracht om in te spelen op de nieuwe arbeidsmarktuitdagingen. Ons land heeft bijvoorbeeld te lang vastgehouden aan brugpensioenen. Op die manier duw je 55-plussers uit de arbeidsmarkt, terwijl je ze met een gepaste loopbaanbegeleiding langer aan het werk kunt houden.” vertelt Fons Leroy.
Knelt het schoentje dan bij levenslang leren?
“We moeten werkbaar werk en de opleidingskansen voor werknemers inderdaad vergroten. Als je vandaag als arbeider ouder bent dan 45 jaar, wordt er door zowel de werkgever als door de werknemer niet meer geïnvesteerd in vorming. We zijn dan verbaasd dat medewerkers op hun 55 jaar al op brugpensioen willen. Als je meer opleidingskansen aanbiedt, krijgen mensen positieve signalen dat ze nog een waardevolle bijdrage kunnen leveren.”
Hoe kunnen we de opleidingskansen vergroten?
“We moeten in onze collectieve arbeidsovereenkomsten dringend afspraken maken over loopbaan- en leerbeleid. Je moet medewerkers voortdurend ondersteunen in de ontwikkeling van hun sterktes, zodat ze wendbaar en weerbaar blijven. Spijtig genoeg doen we die investering vandaag niet en krijg je verhalen zoals dat van Proximus en een aantal banken. Daar moeten honderden medewerkers vertrekken omdat ze volgens het bedrijf niet de competenties hebben om mee te kunnen met de digitale transformatie. Maar als je nooit structureel investeert in medewerkers, komen alle bedrijven voor hetzelfde probleem te staan. Ze moeten bij iedere transformatie afscheid nemen van werkkrachten en worden bij nieuwe aanwervingen geconfronteerd met de krapte op de arbeidsmarkt. We moeten proactief investeren in levenslang leren en in loopbaanbeleid. Onze werknemers moeten mee zijn met de uitdagingen van morgen.” zegt Fons Leroy.
Dan loopt er toch iets structureel fout.
“We hangen te veel vast aan kortetermijndoelstellingen. We gaan maar van IPA (Interprofessioneel Akkoord, red.) naar IPA, terwijl we op lange termijn moeten denken. Een recente studie van technologiefederatie Agoria zegt dat we tegen 2030 maar liefst 4,5 miljoen mensen moeten bijscholen en 300.000 mensen moeten herscholen omdat hun job verdwijnt. Voor elke job die verdwijnt door de digitalisering komen er weliswaar 3,5 nieuwe jobs bij. Dat is een positief verhaal van meer jobs, maar met andere skills. Daar moeten we dringend op anticiperen. We zitten dan wel met een van de laagste werkloosheden in Europa, toch hebben we een relatief hoge inactiviteit.”
We missen vandaag een visie over hoe we technologie in onze arbeidsmarkt moeten toepassen.
Is de inactieve beroepsbevolking volgens jou een oplossing voor de krapte op de arbeidsmarkt?
“Het is zeker een van onze grootste uitdagingen. We begeleiden samen met het RIZIV op jaarbasis 4.000 zieken en zien dat 30 procent daarna effectief aan het werk gaat. Maar er ontbreekt een systematiek in het re-integreren van zieke werknemers. Hetzelfde geldt voor de groep van personen met een handicap die uitkeringsgerechtigd is bij de FOD Sociale zaken, maar nauwelijks geactiveerd wordt. Je gaat terug werken en verliest je uitkering of je gaat niet werken en valt terug op een uitkering. Er is geen geleidelijke opbouw naar werk mogelijk, waardoor velen de stap niet durven zetten. Zo ook ligt de werkzaamheidsgraad van vrouwen met een migratie-achtergrond veel te laag. En dat is een probleem, want je moet allereerst hier het aanwezige arbeidsreserve aanspreken. Als je alle vacatures door middel van arbeidsmigratie zou invullen, blijf je met een hoge kostprijs voor de werklozen en zieken zitten. De oplossing voor de krapte is dus een en-en-en-verhaal.” legt Fons Leroy uit.
Waarom lopen we in ons land dan zo achter de feiten aan?
“Ons arbeidsrecht en onze sociale zekerheid zitten vast in de vorige eeuw. Ze zijn niet afgestemd op nieuwe uitdagingen. Sommigen zien een degressieve uitkering als een afbraak van verworven rechten, maar we moeten ook nieuwe rechten kunnen opbouwen. Denk maar aan het recht op levenslang leren en het recht op loopbaanbegeleiding. Dat zijn eigentijdse rechten die nodig zijn om werknemers te ondersteunen in een arbeidsmarkt in transitie. We moeten als samenleving vooruit durven lopen op de uitdagingen van de toekomst.”
Je gelooft heel erg in die toekomst. In jouw laatste boek ‘No Jobs’ zie je een belangrijke rol weggelegd voor robotisering.
“Robots kunnen repetitief werk uitvoeren, maar ook jobomstandigheden verbeteren. Je krijgt kwalitatieve jobs en een inclusievere arbeidsmarkt. Op dat vlak ben ik een technologie-optimist. In Nederland bestaat er zelfs een coalitie waarin kennisinstellingen en sociale partners bepalen wat voor technologie mensen met een beperking kan helpen om hun job beter te doen. De conceptuele vertaling gebeurt daar veel beter. Hier missen we nog steeds een duidelijke visie over hoe we technologie op onze arbeidsmarkt moeten toepassen.” vertelt Fons Leroy.
Je moet medewerkers voortdurend ondersteunen in de ontwikkeling van hun sterktes, zodat ze wendbaar en weerbaar blijven.
Gebruikt de VDAB al robots?
“In oktober zijn we gestart met het aanreiken van vacatures aan werkzoekenden aan de hand van artificial intelligence. Dat zijn vacatures die niet volledig overeenstemmen met hun profiel, maar wel succes hadden bij werkzoekenden die dezelfde achtergrond hebben. Volgend jaar maken we eveneens de omgekeerde beweging. AI-technologie zal dan automatisch kandidaten voorstellen bij werkgevers die op dat moment geen vacature open hebben staan, maar wel vaak op zoek zijn naar bepaalde profielen. Een goede kandidaat kan ook een vacature uitlokken.” legt Fons Leroy uit.
Op 1 juli vertrek je op pensioen. De Vlaamse en federale verkiezingen liggen dan een maand achter ons. Wat is jouw boodschap voor de toekomstige verkozenen?
“Kom tot een afgestemde visie over het activeren van de inactieven. Er zitten hefbomen op verschillende niveaus en dat werkt nefast. Veel uitkeringsstelsels zijn federaal, terwijl de begeleiding en opleiding zich op het niveau van de deelstaten bevinden. Overheden moeten een aanpak vinden waarin ze elkaar versterken.” zegt Fons Leroy.
SMART FACT
Wat was je geworden als de VDAB er niet was geweest?
“Ik heb criminologie gestudeerd en wou graag gevangenisdirecteur worden. De realiteit van het gevangeniswezen was weliswaar een grote verrassing voor mij. Achteraf gezien had ik best eerst een stage of vakantiejob gedaan om een beter beeld te krijgen van de sector.”
