ontwerpen
Milieu

Ontwerpen voor een betere wereld

18.01.2022
door Fokus Online

Bedrijven hebben vandaag de dag meer dan ooit interesse voor duurzaam produceren en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maar om producten écht duurzaam te maken, moet je ze van in het begin zo al ontwerpen. Het Antwerpse design- en engineeringbedrijf Voxdale helpt zijn klanten om dat voor mekaar te krijgen. En daar komt meer bij kijken dan je denkt. CEO Tim Dieryckx en Marketing Communications Manager Stephanie Straatman leggen uit. 

Multidisciplinair team voor innovatieve producten

Bij Voxdale werkt een multidisciplinair team van ingenieurs, productontwikkelaars en experts om bedrijven te ondersteunen bij het maken van innovatieve producten. “We hebben kantoren in Antwerpen, Gent en Berlijn en daar werken een dertigtal mensen”, zegt Dieryckx. “Typisch werken we voor zowel innovatieve start-ups als voor grotere bedrijven, vooral rond pionierende technologieën. Maar we werken ook samen met universiteiten en onderzoeksinstellingen waar R&D en technologische innovatie het speerpunt zijn.

Meer en meer willen dat soort klanten gezondere, milieuvriendelijkere, recycleerbaardere en afvalluwere producten maken. En daar kunnen wij bij helpen. Wij brengen samen met onze klanten en partners hightechproducten naar de markt, dankzij onze diepgaande kennis over (eind)gebruikers en technologie. Uiteraard zien deze producten er dan ook goed uit, een product mooi maken kost evenveel dan een product lelijk maken (lacht). Het is een kwestie van de juiste mensen ernaar te laten kijken. Naast ons eigen bedrijf bouwen we trouwens zelf ook spin-offs uit, die zich met heel specifieke zaken bezighouden. Bijvoorbeeld rond healthtech, energie en mobiliteit.” 

Het vervullen van doelstellingen rond maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid, kan op verschillende manieren, zegt Dieryckx. “Maatschappelijk verantwoord ondernemen begint wat mij betreft bij fantastisch doen wat je doet. In ons geval betekent dat het ontwikkelen van producten en technologieën van erg hoge kwaliteit, die extreem gebruiksvriendelijk zijn en die het leven van mensen echt verbeteren. We kunnen daar een extra dimensie aan toevoegen: producten die de planeet redden of een betere plek maken. Daar wordt het interessant natuurlijk en daar helpen we onze klanten ook mee. Al deze dimensies meenemen als een geïntegreerd geheel van bij het begin is vrij essentieel om het verschil te kunnen maken en succesvol te zijn.”

Sustainable design

We zien, zeer terecht, een sterk verhoogde aandacht voor sustainable design. Er zijn veel niveaus waarop dit kan en moet worden bekeken, zegt Straatman. “De bekendste manier is door te zorgen dat je producten lang meegaan. Als het product dan toch stuk gaat, moet je zorgen dat je het gemakkelijk kunt openen, kunt repareren en eventueel recycleren. Ook het materiaalgebruik speelt daarbij natuurlijk een rol. Door bijvoorbeeld zoveel mogelijk circulair materiaal te gebruiken, perk je de impact van een product weer verder in.”

“Rond duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen komt er veel op ons af”, pikt Dieryckx in. “Zo krijgen de ESG-criteria of de SDG-doelstellingen van de Verenigde Naties meer en meer kracht. Bedrijven oriënteren zich meer op het behalen van duurzame doelstellingen in de hele waardeketen. De impact die een product heeft, wordt gemeten aan de hand van vele parameters. Denk aan materiaalgebruik, productieproces, transport en distributie, assemblage en disassemblage, verpakking, gebruik, hergebruik, et cetera. Er loopt veel onderzoek naar manieren om de ‘echte’ impact van een product te kunnen meten en weergeven. Een grote uitdaging is de transparantie doorheen de volledige waardeketen. Van idee tot de markt, het gebruik en de afdanking of het hergebruik ervan.” 

Zeker bij start-ups is er tegenwoordig énorm veel aandacht voor duurzaamheid.

– Tim Dieryckx

Een van de drie

De invloed van producten op ons leefmilieu is trouwens ook maar een van de aspecten waar de experts bij Voxdale zich over buigen. Duurzaamheid gaat nog verder dan dat. “Een tweede grote pijler is bijvoorbeeld klimaatverandering”, legt Dieryckx uit. “Daaronder zit bijvoorbeeld ook alles wat met luchtkwaliteit, energie en water te maken heeft. Om de luchtkwaliteit te verbeteren, zal de evolutie richting elektrische mobiliteit belangrijk zijn, maar hoe gaan we bijvoorbeeld onze elektrische auto opladen in de stad? Hoe doe je dat als je op een appartement op het twaalfde woont?”

“Er zijn startups die daar heel geavanceerde ideeën over hebben en die assisteren we om die ideeën en dromen te realiseren. We zijn ook een academische instelling aan het helpen bij het bouwen van een innovatieve technologie op basis van waterstof die potentieel veel efficiëntere energieopslag kan verwezenlijken. Op laboschaal werkt dat al, we werken nu mee aan de prototypes om dat proces verder op te schalen.”

Gezondheid en medische producten en diensten

Een derde pijler is gezondheid en medische producten en diensten. Dieryckx: “Hoe kan je ervoor zorgen dat de wereld betere en snellere toegang krijgt gezondheidszorg? Zijn er mogelijkheden om bepaalde ziekten sneller op te sporen? We zijn bijvoorbeeld betrokken bij een project met als doel het vroegtijdig opsporen van kankers of infectieziekten in verrijkte urinestalen. Dat hebben we samen gebouwd met een ondernemende onderzoekster, dus technologie en kennis vanuit onze universiteiten wordt gevaloriseerd. We hebben ook recent gewerkt aan een systeem om vaccins veilig, in dit geval gekoeld, te transporteren in derdewereldlanden. Die vaccins moeten gekoeld blijven en we proberen dat voor mekaar te krijgen zonder van elektriciteit of een batterij afhankelijk te zijn.”

“Voor veel ontwikkelingslanden is dat natuurlijk een geweldig pluspunt. Maar we werken ook samen met artsen en ziekenhuizen om met innovatieve producten hun werk te verlichten of betere gezondheidszorg te brengen. Ergotrics is daar een mooi voorbeeld van. We hebben samen met dokter Paul De Pauw een medisch hulpmiddel uitgevonden om patiënten op intensieve zorgen heel makkelijk te kunnen verplaatsen van rug naar buikligging. Het gaat niet alleen gemakkelijker, maar er is ook minder volk voor nodig, zodat je meer mensen kunt inzetten voor échte zorg. Hier draait alles rond het welzijn van zowel de patiënten als de zorgverleners.”

Kapot? Jammer of joepie?

Bedrijven worden er wel eens van beschuldigd om hun producten met opzet net minder lang te laten meegaan, zodat ze meer kunnen verkopen. Maar dat is een ingesteldheid waar Voxdale eigenlijk nooit mee geconfronteerd wordt, zegt de CEO. “Nee, integendeel. Zeker bij startups is er énorm veel aandacht voor duurzaamheid tegenwoordig. Ik zie bij hen een zeer grote bereidheid om daar echt heel diepgaande aandacht aan te besteden. Grotendeels vanuit een overtuiging, maar ook omdat klanten hiernaar vragen. Duurzaamheid is vaak een unique selling proposition, iets wat hen onderscheidt van de concurrentie en wat dus commercieel zeer waardevol kan zijn.”

“Ook grote bedrijven hebben er wel oren naar. Zeker nog niet allemaal, maar er beweegt toch een en ander. Ze zullen er trouwens wel aandacht aan moéten besteden, want er zullen sowieso steeds meer wetten komen die dit gaan verplichten. En bovendien, er zijn nog andere stakeholders waar ze rekening mee moeten houden: hun werknemers bijvoorbeeld. Zeker jonge mensen willen liefst voor een bedrijf werken dat een positieve impact nalaat op de wereld. Wie dus het beste jonge talent wil inlijven, houdt daar maar beter rekening mee.” 

Hergebruiken en recycleren

En wat dat opzettelijk kapotgaan van producten betreft: dat zal zeker al gebeurd zijn, maar je mag niet alles over dezelfde kam scheren, meent Dieryckx. “Technologie gaat tegenwoordig zo razendsnel dat je producten van meer dan tien jaar oud bijna niet meer kunt verkopen. Je moet dan wel zorgen dat je nog deugdelijke onderdelen kunt hergebruiken en dat je de rest kunt recycleren. Maar die bereidheid is er zeker wel. Hoe we onze planeet achterlaten voor de volgende generaties is meer en meer een serieuze overweging aan het worden wanneer bedrijven producten maken. En dat is een goede evolutie, natuurlijk.” 

“Misschien heeft het er ook mee te maken dat wij een echt engineeringbedrijf zijn”, pikt Straatman in. “Alle producten en apparaten die we dagelijks gebruiken thuis of professioneel gaan langs de handen van ingenieurs en ontwerpers. Zij geven bij wijze van spreken onze wereld vorm en willen dat zo goed mogelijk doen voor iedereen. Dat deeltje ‘impact’ hebben met de zaken die we maken leeft echt wel bij onze mensen. En het goede is, zoals Tim al zei, dat klanten dat even zeer willen, hoor. Ook daar zie je toch een enorme mentaliteitsshift tegenover pakweg tien jaar geleden.” 

ontwerpen

Verborgen kosten

Goede intenties zijn uiteraard belangrijk, maar het échte succes van een product (duurzaam of niet) hangt natuurlijk grotendeels samen met zijn commercieel slagen of falen. En daarin speelt de kostprijs dan weer een belangrijke rol. “Als je als bedrijf totaal geen rekening houdt met duurzaamheid of de impact van je product op mens en omgeving, bespaar je op de korte termijn inderdaad op productiekosten en kan je je spullen goedkoper verkopen”, rekent Dieryckx voor.

“Alleen, meer en meer mensen zien in dat de échte impact op lange termijn van dat soort producten hem in de maatschappelijke kost zit. De verborgen kosten die we allemaal dragen. Daardoor merken we ook een verschuiving: meer en meer consumenten zijn best bereid om extra geld te betalen voor producten waarvan ze weten dat er over die impact is nagedacht. Momenteel is dat pakweg 5 à 10 procent meer, maar ik ben ervan overtuigd dat dat in de toekomst nog gaat stijgen. Zowel het aantal mensen dat bereid is meer te betalen, als het percentage van de meerprijs.”

Aan die tendens hangt wel een belangrijke voorwaarde, waarschuwt Dieryckx. “Het product dat maatschappelijk verantwoord gemaakt is, moet minstens even goed zijn als een bestaand product. Anders smelt die bereidheid als sneeuw voor de zon, consumenten willen niet betalen voor minderwaardige producten, duurzaam of niet. Voor ons is dat eigenlijk goed nieuws, want dat is nu net waar wij om het hoekje komen kijken: maatschappelijke verantwoorde producten helpen maken die zelfs nog beter zijn dan wat er al op de markt is (lacht).” 

Niet zwaarder, lelijker of moeilijker

Dat betekent meteen ook dat veel vooroordelen die samenhangen met het produceren van maatschappelijk verantwoorde producten niet kloppen. “Nee, dat soort producten zijn niet zwaarder, lelijker, moeilijker te fabriceren, moeilijker te gebruiken of wat dan ook. Heel af en toe zijn ze misschien wat complexer om te maken, omdat je bijvoorbeeld geen onderdelen wil verlijmen, zodat je ze later gemakkelijk opnieuw kunt gebruiken. Maar zelfs dan nog: als je dat soort      overwegingen al vanaf de allereerste stappen meepakt in je designproces, dan is het productieverschil met “gewone” producten eigenlijk beperkt.”

Een grotere uitdaging zit hem volgens Dieryckx in het vinden van écht duurzaam materiaal. “Daar moet je goede keuzes maken en kritisch blijven denken. Als je bijvoorbeeld het woord bioplastic hoort, denk je dat hét van hét hebt gevonden, maar uiteindelijk blijkt dat bioplastic dan eigenlijk soms toch niet zo duurzaam te zijn als het woord klinkt. Dat is een kwestie van de vinger aan de pols te houden en goed de wetenschap te volgen.” 

Snelheid boven

Om af te sluiten: hoe zet Voxdale in zijn eigen “productieproces” (als we het zo mogen noemen) de principes van maatschappelijk verantwoord produceren in? “Goede vraag”, reageert Dieryckx. “We zetten daar bijvoorbeeld in op verschillende horizons, korte termijn, middellange termijn en lange termijn. Op de korte termijn ligt het antwoord vooral in het inzetten van technologie. Technologie laat ons toe om de snelheid van ontwikkeling en van de tijd tussen idee en product enorm te versnellen. We doen dat bijvoorbeeld door heel veel met computersimulaties te werken of zelfs volledige digitale prototypes van de producten te bouwen en te testen, helemaal virtueel. Die ontwikkelingssnelheid snelheid ligt zo exponentieel hoger en biedt kansen om grondiger te testen. Ook dat is een voorbeeld van duurzaamheid.” 

Straatman: “Maar ook de middellange en lange termijn investeren we in duurzaamheid. Zo werken we er hard aan om de state-of-the-art van duurzaam ontwerp mee vorm te geven naar de toekomst en zijn we betrokken bij meer lange termijn onderzoek van universiteiten naar bijvoorbeeld nieuwe types van duurzame materialen. Onze rol is dan vooral om de link te leggen naar praktisch product ontwerp.”

Vorig artikel
Volgend artikel