Lokale oplossingen voor globale problemen
De coronapandemie legde de structurele handicaps van de globalisering ongenadig bloot. Maar onderhuids sluimerde de ban op internationale handelsstromen al een tijdje. Is lokale productie het juiste antwoord? En welke gevolgen brengt dat met zich mee?
Internationale productieketens haperden, aanvoerlijnen stokten, havens verstikten in de opgestapelde containers. De coronapandemie legde de kwetsbaarheid van het wereldwijde handelsverkeer bloot. Zowat 75 procent van de wereldhandel bestaat uit onderdelen die producenten elkaar toespelen, blijkt uit het ‘Globalization in Transition’-rapport van McKinsey Global Institute. Zowat 1 op de 5 Belgische jobs is rechtstreeks gelinkt aan de internationale handel, in Vlaanderen is dat zelfs 1 op de 3.
Die wereldhandel is niet meer dan een ingewikkeld raderwerk waar een kleine zandkorrel voldoende is om het tandwiel bruusk te stoppen. De voorbije vier jaar waren er meerdere zandkorrels die zorgden voor defecten in de machine. In 2019 stak het coronavirus voor het eerst de kop op. Dat luidde het begin in van een ongeziene wereldwijde pandemie met gigantische gevolgen die we tot vandaag met ons meeslepen. In 2020 zorgde de brexit voor hevige erupties tussen het Europese vasteland en het Verenigd Koninkrijk, en dan moest de Ever Given in maart 2021 nog eens gedurende een week het Suezkanaal blokkeren, met een enorme file van containerschepen tot gevolg. Van een andere orde is de oorlog in Oekraïne, die naast het vele menselijke leed ook – andermaal – zware economische gevolgen heeft. De mix van al die opeenvolgende gebeurtenissen verklaart de tekorten aan goederen en de forse prijsstijgingen voor tal van producten. Heeft de globalisering haar limieten bereikt?
Het heeft gewoon geen zin om producten met lage marges over de hele wereld te verschepen.
“De globalisering zoals we die tot nog toe kenden in elk geval wel”, zegt Kevin Verbelen, expert internationale handel bij technologiefederatie Agoria. “Maar eigenlijk was er onder de radar al een tijdje iets aan het sluimeren. In 2015 was er al het ‘Made in China 2025’-plan van de Chinese overheid. Streefdoel was om kerntechnologische sectoren te identificeren en intern verder te ontwikkelen”, duidt Verbelen. China staat daarmee niet alleen: kijk maar naar de ‘Make America Great’-campagne. Dichter bij huis heeft ook Europa met zijn ‘open strategic autonomy’ een eigen industrieel beleid in de steigers gezet. “Er broedt dus duidelijk iets op het vlak van internationale handel. Men denkt veel strategischer na over samenwerking met de rest van de wereld”, aldus Verbelen.
“Toch is het niet duidelijk in hoeverre dit alles daadwerkelijk van invloed zal zijn op de manier waarop handel wordt gedreven of hoe de markten functioneren”, zegt Koen De Leus, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis. Globalisering is op zich een vrij recent fenomeen in de economische geschiedenis. Ze kwam pas na 1980 tot volle wasdom, onder impuls van technologische vooruitgang. De ICT- evolutie maakte dat delen van het productieproces uit elkaar gehaald konden worden, om te produceren daar waar arbeid goedkoop was. “Maar vandaag is ‘just in time’ vervangen door ‘just in case’”, zegt Koen De Leus. “Bedrijven moeten zich wapenen tegen geopolitieke strubbelingen. Alles wijst erop dat regionalisering, en niet globalisering, de toekomst is. Ook de hogere loon- en energieprijzen maken dat het weinig zinvol is om producten met lage marges over de hele wereld te verschepen.”
Bovendien zal de drang naar strengere milieu- en sociale normen meer meespelen. “De zogeheten nearshoring, waarbij een deel van de productie of diensten uitbesteed wordt aan nabijgelegen landen in plaats van verre lagelonenlanden, zal opgang maken”, voorspelt De Leus. “Al zal China een van de belangrijkste productiehubs van de wereldeconomie blijven”, meent De Leus. Die zogeheten ‘local for local strategy’ maakt steeds meer opgang, bevestigt Verbelen. “Lokaal produceren voor een lokale afzetmarkt klinkt op het eerste gezicht niet slecht. Maar besef dat ons land met zijn open economie veel baat heeft bij internationale handel. Er moet bijgevolg ook rekening gehouden worden met jobdestructie”, aldus Verbelen.