De arbeidsmarkt in 2021: Eerder exclusief dan inclusief?
Hoe inclusief is de arbeidsmarkt in 2021? Waar bevinden zich de grootste problemen en hoe pakken we ze aan? Christil Asamoah, Michael Raets en Sarah Vansteenkiste schetsen voor ons een beeld.
Christil Asamoah
Onderwijsassistent Team Gelijkheid VUB
Hoe inclusief is de arbeidsmarkt?
“Spijtig genoeg worden de woorden inclusie en arbeidsmarkt niet vaak verenigd. De huidige arbeidsmarkt is verre van inclusief. Wel merk ik op dat de focus op dit onderwerp de laatste jaren steeds groter geworden is. Belangrijk om op te merken is dat er zich niet maar één arbeidsmarkt bestaat waar de regels en normen hetzelfde zijn, per sector verschillen de regels en op haar beurt ook de toegankelijkheid. De creatieve sector is een voorbeeld van een sector waar men mensen met zeer verschillende profielen en achtergronden kan terugvinden. Sectoren waar profielen met een hogere scholing verwacht worden hebben nog steeds te kampen met het cliché van de blanke ervaren man.”
Waar bevinden zich de grootste knelpunten?
“Het grootste probleem bevindt zich in de structurele ongelijkheid waar de samenleving mee te kampen heeft. Deze ongelijkheid zet zich dan ook gewoon door op de arbeidsmarkt. Ten tweede is er een verschil met het probleem te erkennen en er effectief iets aan te doen. Veel vooroordelen zijn bij elke persoon onbewust aanwezig. Bijvoorbeeld het HR-team van een bedrijf dat zich openlijk inzet voor inclusie wil niet rechtstreeks zeggen dat deze inclusie ook verwezenlijkt wordt. We moeten ons meer bewust worden van deze interne vooroordelen doormiddel van reflectieve oefeningen waardoor we ons bewustzijn op dit vlak verruimen. Enkel op deze manier kunnen we de grond van het probleem aanpakken.”
Wat zijn de vooruitzichten voor de Belgische arbeidsmarkt?
“Ik ben zelf optimistisch ingesteld en dat tracht ik ook te zijn over dit onderwerp. In de toekomst zal de arbeidsmarkt steeds inclusiever worden, maar het is een erg traag proces. Gelukkig komt de problematiek steeds meer in de schijnwerpers, mede door artikels als deze. Tot slot wil ik nog meegeven dat we niet mogen opgeven of ontmoedigd geraken. Het is steeds nodig om je als persoon te kunnen onderscheiden op basis van verworven kwaliteiten en niet op basis van andere verschillen zoals geslacht of afkomst. Laat je na tegenslagen dus niet ontmoedigen en blijf ervoor gaan. Verruim je kennis en skills zodat bedrijven uiteindelijk zullen beseffen dat je niet aannemen geen optie meer is.”
Michael Raets
HR Consultant Unique
Hoe inclusief is de arbeidsmarkt?
“Een voorbeeld over een vrouw met een hoofdoek geeft meteen weer hoe ‘inclusief’ de arbeidsmarkt in werkelijkheid is. De visuele bevestiging van haar geloofsovertuiging zorgde ervoor dat ze door veel bedrijven niet eens in overweging werd genomen. Wanneer ze toch succesvol door de eerste sollicitatieronde raakte was haar hoofddoek telkens een punt van discussie wat leidde tot de stopzetting van de sollicitatie. Er zijn uitzonderingen maar in de meeste gevallen heersen er nog zeer veel vooroordelen ten opzichte van minderheden op de arbeidsmarkt. Het gevolg is dat de kansen van een zeer groot deel van de bevolking hierdoor erg gelimiteerd geraakt tijdens hun zoektocht naar werk.”
Waar bevinden zich de grootste knelpunten?
“Helaas staat niet iedereen open voor diversiteit. Hier valt op dat vooral oudere generaties minder open-minded zijn. Afkomst en geloofsovertuiging vormen nog steeds in veel gevallen een struikelblok. Bijvoorbeeld, tijdens het voorleggen van vier geschikte kandidaten voor een studentenjob koos het bedrijf specifiek de sollicitant met een inheemse naam. Dit kan toeval zijn maar de kans is groot dat deze keuze heel doelgericht was. Gelukkig zijn hier ook oplossingen voor. Bij Unique stellen we kandidaten blind voor aan bedrijven. Op deze manier wordt enkel gekeken naar de kwaliteiten van de kandidaten en niet naar hun naam of afkomst.”
Wat zijn de vooruitzichten voor de Belgische arbeidsmarkt?
“Qua diversiteit zie ik vooral bij de jongere generaties een vooruitgang. Deze jonge mensen zijn opgegroeid in een globale maatschappij waar superdiversiteit de norm geworden is. Klaslokalen en vriendengroepen zijn daardoor al van nature divers samengesteld. De evolutie naar een divers samengesteld bedrijf vormt voor deze groep dus geen probleem. Om de normalisering van diversiteit door te trekken moeten we ons vooral focussen op de verbinding tussen de generaties. Bedrijven kunnen niet enkel bestaan uit jonge mensen, we hebben ook de ervaring van anciens nodig. Daarom is het essentieel om de vooroordelen te laten vallen en de communicatie met elkaar aan te gaan.”
Sarah Vansteenkiste
Coördinator Steunpunt Werk – KU Leuven
Hoe inclusief is de arbeidsmarkt?
“De Belgische arbeidsmarkt kan zeker inclusiever. Wanneer we kijken naar de arbeidsdeelname is het duidelijk dat de meest kwetsbare groepen, waaronder vrouwen, kortgeschoolden, 55-plussers, mensen met een buitenlandse origine en mensen met een beperking zich bevinden, minder vertegenwoordigd zijn op de arbeidsmarkt. Hoewel de kloof tussen mannen en vrouwen stilaan kleiner begint te worden heerst er nog een grote ongelijkheid bij de verschillende groepen. Zeker bij kruisingen van kwetsbare groepen, zoals bijvoorbeeld een kortgeschoolde vrouw met buitenlandse origine, zien we dat vooral deze mensen moeilijk de toegang vinden tot de arbeidsmarkt.”
Waar bevinden zich de grootste knelpunten?
“Er bevinden zich verschillende drempels op veel domeinen. Bij vrouwen met een migratieachtergrond bijvoorbeeld kunnen we vanaf de kleuterklas al vaststellen dat zij al minder participeren. Ze lopen zo meteen een taal-en schoolachterstand op die in veel gevallen blijft voorduren tijdens de hele schoolcarrière. In het secundair onderwijs worden deze leerlingen vaak doorverwezen naar richtingen waar de kansen kleiner zijn dat ze na het middelbaar verder zullen studeren. Een tweede drempel zijn de financiële problemen waar veel gezinnen mee te kampen hebben. Bijvoorbeeld het vinden van betaalbare kinderopvang die ook afgestemd is op de werkuren is niet altijd een evidentie.”
Wat zijn de vooruitzichten voor de Belgische arbeidsmarkt?
“Op bepaalde vlakken doen zich al verbeteringen voor, vooral de tewerkstelling van vrouwen en 55-plussers zijn aan een opmars bezig. Toch bevinden er zich nog veel kloven op de arbeidsmarkt. Stilaan komt er verbetering maar het is een zeer trage evolutie. Het doel is om minstens 80 procent van de actieve bevolking aan het werk te zetten. Momenteel beschikken we over een zeer krappe arbeidsmarkt wat inhoudt dat er per vacature erg weinig kandidaten zijn. Er moet minder gefocust worden op het ‘ideale werknemersprofiel’ en meer op verandering want talent kan men overal vinden. Wij allemaal hebben nood aan een inclusieve samenleving, ook op de arbeidsmarkt.”