Zetten schaarse grondstoffen een rem op de toekomst?
Prijsstijgingen en oplopende levertijden maken de grondstoffenschaarste pijnlijk voelbaar bij zowel fabrikant als eindconsument. Wie wacht op het einde van de coronacrisis om het oude normaal te zien herrijzen, wacht wellicht tevergeefs.
Bernard Thant
Financieel analist, Econopolis
AUTOMOTIVE
Van welke grondstoffen ontstaat het snelst een tekort?
“Enerzijds is het voor heel wat grondstoffen in de auto-industrie niet makkelijk om het aanbod op te schalen. Het duurt jaren om een nieuwe mijn te ontwikkelen, het vergunningstraject is complex, er spelen veel belangen. Tegelijk is de vraag naar grondstoffen sterk gestegen. Vooral vanwege de economische hoogconjunctuur, maar ook door de tendens van vergroening. Voor de productie van elektrische voertuigen is er bijvoorbeeld grote nood aan metalen. De vraag naar lithium, nikkel, koper, kobalt en diverse andere (edel)metalen zal de komende jaren nog sterk groeien. Innovaties zoals kobaltarme en -vrije batterijen zijn in ontwikkeling, maar nog niet voor morgen.”
Wat zijn de gevolgen en welke problemen ziet u vooral opduiken in 2022?
“Voor de auto-industrie zelf schat ik de situatie op korte termijn niet al te negatief in. In 2020 is de productie van auto’s wereldwijd met 15 procent gekrompen. Vorig jaar was er evenmin groei, vanwege het tekort aan chips. Bijgevolg is de vraag naar auto’s momenteel erg groot. Fabrikanten en dealers zijn minder kwistig met kortingen en optiepakketten dan in het verleden. Prijsstijgingen voor grondstoffen worden (met vertraging) doorgerekend naar de klant. Op de prijsdaling van elektrische batterijen, die een derde uitmaken van de totaalprijs van een elektrische auto, is voorlopig een rem gekomen. Ook loonstijgingen, hogere transportkosten en productievertragingen laten zich voelen bij de eindconsument.”
Wat zijn de mogelijke oplossingen of alternatieven om de schaarste te bestrijden?
“Mirakeloplossingen zijn er niet. Autoconstructeurs beschermen zich wel tegen stijgende grondstofprijzen door langetermijncontracten af te sluiten. Ethische risico’s proberen ze te beperken door kobalt uit Australië of Marokko te kopen in plaats van uit Congo. Autoconstructeurs kiezen ook voor een multivendorapproach (inkopen bij verschillende leveranciers) om de bevoorradingszekerheid te verhogen. Daarnaast zoeken fabrikanten alternatieven voor bepaalde onderdelen, zoals goedkopere types van lithiumbatterijen. Of ze houden een groter deel van de productie in huis. Zo gaan Duitse constructeurs hun elektrische motoren grotendeels zelf bouwen.”
Bart Buysse
CEO, Fevia
VOEDING
Van welke grondstoffen ontstaat het snelst een tekort?
“Om een specifiek product te maken, heb je een rist aan grondstoffen en ingrediënten nodig. Het ontbreken van één enkele component kan al problemen geven in de productie. De huidige schaarste gaat nog niet zo ver dat bedrijven echt moeten worden stilgelegd. Maar we merken wel dat de leveringstijden vaak hoog oplopen. De prijzen zijn bovendien soms met 25 procent tot 50 procent de hoogte in geschoten. Melk- en boterprijzen zijn bijvoorbeeld sterk gestegen, bepaalde suikers zijn moeilijk te krijgen, ook sommige oliën, specerijen en textuurbepalende ingrediënten zijn schaars. De oorzaken zijn divers: de coronacrisis, tegenvallende oogsten en geopolitieke aspecten hebben allemaal een impact.”
Wat zijn de gevolgen en welke problemen ziet u vooral opduiken in 2022?
“Wanneer de markt en de toelevering grondig verstoord raken, neemt een herstel toch al snel ettelijke maanden in beslag. Een tegenvallende oogst werkt minstens een seizoen door. Geopolitieke omstandigheden heb je niet in de hand. Onder meer de scheepvaart is door corona zwaar getroffen, wereldwijd staan nog containers verspreid die hun bestemming niet bereiken. Soms heerst er bij grondstoffenleveranciers ook een zekere vorm van speculatie die de prijzen de hoogte in jaagt. In elk geval zie ik ook in 2022 voorlopig geen einde komen aan de prijsstijgingen. Bedrijven vertellen ons dat ze een dergelijke inflatie en krapte nooit hebben meegemaakt. Hebben ze vandaag een tekort aan het ene product, dan is het morgen weer een ander.”
Wat zijn de mogelijke oplossingen of alternatieven om de schaarste te bestrijden?
“Als er problemen opduiken met bepaalde grondstoffen, gaan fabrikanten soms op zoek naar alternatieve ingrediënten voor hun voedingswaren. Heel wat bedrijven werken echter met afnemers zoals grootwarenhuizen die de samenstelling van hun producten heel duidelijk bepalen in hun lastenboek. Bovendien mag de prijs van een alternatieve grondstof niet te hoog liggen en moet de kwaliteit van het eindproduct bewaard blijven. Multisourcing is een optie, maar uiteindelijk vist iedereen in dezelfde vijver. Ook het aanleggen van grotere stocks is in de voeding niet zo evident. Sowieso zijn openheid en wederzijds begrip tussen landbouwer, producent, afnemer en consument belangrijk in deze moeilijke situatie.”
Saskia Walraedt
Director, essenscia PolyMatters
CHEMIE
Van welke grondstoffen ontstaat het snelst een tekort?
“Een recente studie van de Europese Commissie toont aan dat liefst 95 procent van alle gebruiksproducten en materialen rechtstreeks gelinkt zijn aan de chemie- en kunststoffensector. Wanneer daar tekorten opduiken, heeft dat dus een grote impact op de rest van de economie. We zien een krapte aan bepaalde oplosmiddelen en pigmenten voor de vervaardiging van verven. Er zijn ook tekorten in alle grote kunststoffenfamilies, zoals polyethyleen, pvc en EVOH-copolymeren: materialen waarvan de bouw-, auto- en verpakkingsindustrie sterk afhankelijk zijn. Bovendien is er een grotere vraag naar kunststoffen, vooral in de bouw- en renovatiemarkt en voor medische toepassingen zoals mondmaskers en kunststofschermen.”
Wat zijn de gevolgen en welke problemen ziet u vooral opduiken in 2022?
“Uiteraard speelt de wet van vraag en aanbod, maar ook de exploderende energie- en transportkosten stuwen de prijzen van basisgrondstoffen verder omhoog. De hoge gasprijzen hebben bijvoorbeeld een belangrijk deel van de Europese ammoniakproductie stilgelegd, wat ons sterk afhankelijk maakt van invoer vanuit andere werelddelen. Door de coronacrisis vertienvoudigden soms de prijzen voor containertransport per schip. Een normalisering van transport- en energiekosten is dé uitdaging voor 2022. Hier en daar lijkt beterschap in zicht: installaties die door de lockdown, technische problemen of extreme weersomstandigheden waren stilgelegd, komen weer op toeren. Maar voor enkele materialen blijft het tekort gigantisch.”
Wat zijn de mogelijke oplossingen of alternatieven om de schaarste te bestrijden?
“We kunnen twee belangrijke lessen trekken. Ten eerste onderstreept de grondstoffenschaarste hoe belangrijk het is om in Europa over een sterke basisindustrie te beschikken die ons minder afhankelijk maakt van de toelevering van essentiële grondstoffen en kritische materialen. Daarnaast is dit een eyeopener om nog radicaler in te zetten op de transitie naar een circulaire economie. De beschikbare volumes aan gerecycleerde kunststoffen zijn te klein om aan de toenemende vraag te voldoen, en is er te weinig garantie op een continue aanvoer van hoge kwaliteit. Er is werk aan de winkel om de recyclage- en inzamelcapaciteit op te trekken. Enkele pioniersprojecten rond chemische recyclage zijn alvast veelbelovend.”