Bevers: “De wereld is niet genoeg”
De voorbije vijftien jaar botste de globalisering op haar grenzen. Vandaag laait de vrees op voor een disruptieve dynamiek van deglobalisering. De geopolitieke spanningen lopen oncomfortabel hoog op. Maar een harde landing is niet onvermijdelijk.
De economische vooruitgang wordt van oudsher gedragen op sterke ruggen, getrokken op karren, gevaren op schepen en sinds kort gevlogen in vliegtuigen en gereden in vrachtwagens. Globalisering is van alle tijden. In essentie gaat het over het doorbreken van grenzen, initieel vooral op vlak van migratie en goederen. Maar mettertijd ook steeds meer via arbeid, informatie, diensten en kapitaal.
De motor van internationale handel wordt steevast aangedreven door een combinatie van nieuwe technologische ontwikkelingen en een (geo)politiek beleid pro vrijhandel. Daaruit volgt onmiddellijk dat globalisering geen lineair fenomeen is. Inderdaad, het is de politieke besluitvorming, als reactie op hybris en sociale spanningen, die de globalisering van tijd tot tijd een halt toeroept. Het illustreert Jürgen Habermas’ stelling dat de maatschappij altijd begrepen moet worden via de samenhang tussen systeem en leefwereld.
De nadruk ligt voortaan minder op efficiëntie en lage arbeidskosten en meer op zekerheid en veiligheid van bevoorrading.
Een kwarteeuw geleden vroeg Harvard-econoom Dani Rodrik zich af: ‘Has globalization gone too far?’ Het geschieden van talrijke financiële crisissen, klimaatverandering en degradatie van milieu, ongeleide vluchtelingenstromen, exuberante marktmacht van superbedrijven nopen vandaag tot reflectie. Alsook de opkomst van sterke leiders die simpele oplossingen propageren. Leidt excessieve internationale economische integratie tot binnenlandse politieke desintegratie? John Maynard Keynes antwoordde al in de jaren dertig van de vorige eeuw volmondig ja op deze vraag.
Voor vele ondernemers is de eerste vraag vaak niet wat er moet gebeuren, maar wat er zal gebeuren. De hyperglobalisering die aanbrak na de val van de Berlijnse Muur en woedde tot aan de Grote Financiële Crisis van 2008-2009, lijkt, minstens voorlopig, op haar limieten gebotst. Geopolitieke spanningen – tussen het Westen en Rusland en tussen het Westen en China – en storingen in de voorraadketens in het zog van de brexit, de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne leiden tot veel ongerustheid.
Maar deze ontwikkelingen zorgen er ook voor dat ondernemingen zich snel aanpassen. De nadruk ligt voortaan minder op efficiëntie en lage arbeidskosten en meer op zekerheid en veiligheid van bevoorrading. De verminderde politieke appetijt voor ronkende internationale handelsakkoorden, het ongunstige geopolitieke gesternte en baanbrekende technologische ontwikkelingen zorgen er allicht voor dat aanvoerketens een regionaler karakter krijgen. Voor zover dit ordentelijk georkestreerd kan worden, is dat een scenario dat vanuit sociaaleconomisch oogpunt te verkiezen valt.