Omgaan met geld: Jong geleerd, oud gedaan
Vreemd hoe kinderen in het onderwijs van alles geleerd wordt over taal en wiskunde, maar nauwelijks over geld. Nochtans is financiële geletterdheid een absolute must om als (jong)volwassene verstandige beslissingen te nemen en er een gezonde ‘huishoudeconomie’ op na te houden.
Philippe Noens
Onderzoeker en docent aan de campus Gezinswetenschappen Hogeschool Odisee
Waarom, hoe en wanneer begin je best aan de financiële bewustmaking van je kinderen?
“Psychologe Marilse Eerkens stelt dat ouders hun kinderen moeten opvoeden tot creatieve, empathische, democratische volwassenen. Dat klopt niet. Opvoeden is ‘mensen maken’, met sterke en zwakke kanten. Het is buitengewoon moeilijk om onze verlangens en ons ego te erkennen en te beteugelen, maar het is cruciaal in opgroeien. Ouders willen dat kinderen zich niet ziek eten aan chocolade, geen nachten opblijven om te gamen en dat ze verantwoord omgaan met geld. Neem jonge kinderen mee naar de winkel zodat ze ons monetair systeem ‘aan den lijve’ ervaren: eten kost geld. De kunst is om kinderen te leren omgaan met een beperkt budget, zodat ze later op eigen benen kunnen staan.”
Wat is uw ultieme tip om dit praktisch aan te pakken?
“In 2005 vroeg een Zweedse psycholoog aan 150 kleutertjes om hun speelgoedverzameling te laten zien. Vrijwel elk kind had een verbluffende hoeveelheid: gemiddeld 500 stukken speelgoed. Dat zegt iets over de huidige ouder-kindrelatie: wat voor nut heeft het om kinderen zakgeld te geven als ze toch alles krijgen wat ze willen? Maak daarom met kinderen goede afspraken waaraan en wanneer het geld besteed mag worden en stimuleer tieners om wat bij te verdienen. Ouders spannen zich best in om kinderen een juist beeld van de werkelijkheid mee te geven, waarin niet – zoals reclame laat uitschijnen – alles gratis of zonder veel inspanningen beschikbaar is.”
Wat is het grootste gevaar waar u ouders voor wilt waarschuwen?
“Met geld zijn veel risico’s gemoeid, maar een groeiend probleem zijn in-app-aankopen. Niet alleen blijkt uit onderzoek dat kinderen heel gemakkelijk applicaties voor volwassenen kunnen downloaden op hun tablet of smartphone, maar veel van die advertenties in populaire kinder-apps zijn manipulatief. Het is niet altijd duidelijk dat het gaat over een advertentie. Het grote probleem is dat de digitale wereld ons als ouders heeft voorbijgestoken: we snappen vaak zelf maar half waarmee onze kinderen zich bezighouden. Daarom blijft het belangrijk dat je als ouder elke app die je kind installeert eerst zelf checkt, want voor je het weet zit de tablet of smartphone vol met rotzooi.”
Isabelle Marchand
Directeur marketing en communicatie Febelfin
Waarom, hoe en wanneer begin je best aan de financiële bewustmaking van je kinderen?
“Een gebrek aan financiële kennis gaat vaak samen met een lage financiële betrokkenheid. Daardoor komt al snel een vicieuze cirkel tot stand: wie minder goed op de hoogte is van zijn financiële zaken houdt zich minder graag bezig met geldkwesties én heeft vaker geldproblemen. Financiële kennis is dan ook cruciaal. Financiële attitudes als leren budgetteren, sparen en verstandige keuzes maken kunnen al op zeer jonge leeftijd worden gevormd en een heel leven lang worden meegedragen. Je kind ondersteunen bij de ontwikkeling van de nodige vaardigheden en het zelfvertrouwen om zich bewust te worden van financiële risico’s en kansen, is van groot belang.”
Wat is uw ultieme tip om dit stapsgewijs aan te pakken?
“Leren omgaan met geld kan spelenderwijs beginnen: biljetten en een bankkaart tonen, je kind laten betalen in de winkel en uitleggen waarvoor spaargeld dient. Geef daarna kinderen zakgeld en leer hen hoe ze een budget kunnen beheren en impulsaankopen weerstaan en moedig ze aan om te sparen. Niet enkel het gezin legt de basis voor financiële geletterdheid, ook het onderwijs speelt een sleutelrol. Wat je op school leert, zal ervoor zorgen dat je later in het leven sterker staat met de vergaarde financiële kennis. Het verhogen van financiële kennis bij jongeren is noodzakelijk: financieel weerbare en goed ingelichte jongeren worden volwassenen die later betere financiële beslissingen maken.”
Wat is het grootste gevaar waar uw ouders voor wilt waarschuwen?
“Tegenwoordig breidt het fenomeen van geldezels zich uit in ons land. Een geldezel laat zijn of haar bankrekening en/of bankkaart en pincode (bewust of onbewust) gebruiken door criminelen om geld wit te wassen. Vooral jongeren worden aangesproken om geldezel te worden. Uit een recent onderzoek blijkt dat 10 procent van de ondervraagde jongeren zelf ooit benaderd is geweest om geldezel te worden. Het is bijgevolg van essentieel belang dat kinderen en jongeren bewust worden gemaakt van de verschillende fraudevormen online, de risico’s ervan en waar zij op moeten letten. Op die manier kunnen zij op een heel bewuste en veilige manier omgaan met geldzaken.”
Morgan Wirtz
CEO van neo-banking app Rise
Waarom, hoe en wanneer begin je best aan de financiële bewustmaking van je kinderen?
“Een kind ontwikkelt vanaf zeven jaar al geldgewoontes, dat toonde een studie van de Universiteit van Cambridge aan. De belangrijkste leerperiode valt in de vroege tienerjaren, wanneer je kind zoekt naar het evenwicht tussen de korte en lange termijn als het op geld aankomt. Ook groepsdruk of de drang om erbij te horen zal je kind in die periode sterk beïnvloeden. Daarom is het een goed idee om vroeg genoeg te beginnen, zodat je kind leert vertrouwen op zichzelf. Wij raden daarom aan om vanaf 10 jaar wekelijks met een klein bedrag te beginnen: zakgeld! Zo kunnen ze leren en fouten maken met echt geld, maar geen grote bedragen verspelen.”
Wat is uw ultieme tip om dit stapsgewijs aan te pakken?
“Al doende. Geld beheren is een levensvaardigheid en je kind leert het pas echt door te doen, net zoals ze leren schrijven, koken of fietsen. Tijdens de eerste stappen naar financiële vrijheid kijk je van dichtbij over je kinds schouder mee. Start bijvoorbeeld met een kleine aankoop waarover ze zelf mogen beslissen. Naarmate ze leren en vertrouwen krijgen, geef je hen beetje bij beetje meer vrijheid. Met een klein bedrag aan zakgeld en duidelijke afspraken kunnen ze grote geldlessen voor het leven leren. Met de RISE-app geven we ouders de kans om een veilige ruimte voor hun kind te creëren waarin ze zelf kunnen beslissen over sparen, een doel najagen of geld uitgeven, binnen limieten.”
Wat is het grootste gevaar waar u ouders voor wilt waarschuwen?
“Ik hoor van de meeste ouders dat ze een spaarrekening hebben voor hun kind, maar er zijn er nog (te) veel die geen zakgeld geven, om uiteenlopende redenen. Ik raad elke ouder aan om daar toch twee keer over na te denken. Mensen die op jonge leeftijd geen financiële autonomie krijgen, zullen geldbeheer voor de rest van hun leven een uitdaging vinden. In dit geval is jong geleerd écht oud gedaan. Denk dus twee keer na voordat je kiest om beslissingen over geld weg te houden bij je kind. Zelfs met heel kleine bedragen zoals vijf euro per maand kun je jouw kind voorbereiden op zijn of haar financiële toekomst.”