Toxisch management: Wanneer leiderschap lijden veroorzaakt

Uit een onderzoek van Securex en de KU Leuven blijkt dat 5 procent van alle werknemers een toxische manager heeft. Voor meer dan de helft van hen (54 procent) ligt een burn-out op de loer en meer dan een op de drie (38 procent) staat klaar om zijn ontslag in te dienen.

“Een toxische manager maakt misbruik van zijn machtspositie om de baas te spelen over zijn ondergeschikten en hen op die manier kwaad te berokkenen. Maar alle mensen zijn gelijkwaardig als persoon, ook als ze niet dezelfde functie hebben binnen een organisatie”, benadrukt Hélène Feuillat, coach en corporate trainer.

“Een toxische baas gedraagt zich manipulatief en heeft een directieve, autoritaire leiderschapsstijl. Hij kan zich bijvoorbeeld onrechtvaardig opstellen door bepaalde werknemers duidelijk voor te trekken en andere te benadelen. Dat kan gaan van afwijzing tot vernedering of zelfs pesterijen.” Op het eerste gezicht lijkt het misschien niet zo, maar achter die arrogante houding gaat vaak een pijnlijk gebrek aan zelfvertrouwen schuil. “Vaak proberen ze op die manier hun eigen angsten en onzekerheden op hun teamleden af te schuiven”, legt Marie Lamoral uit. Zij werkt als expert in mentaal welzijn bij Mensura, de grootste externe dienst voor preventie en bescherming op het werk in België.

Toxiciteit werkt aanstekelijk

“Een toxische baas kan diepe deuken slaan in de mentale gezondheid van zijn slachtoffers: een gekelderd zelfbeeld, beschadigd vertrouwen, burn-out, depressie…”, waarschuwt Hélène Feuillat. De gevolgen daarvan zijn vaak in de hele organisatie voelbaar. “Sommige werknemers hebben de neiging om het gedrag van hun leidinggevende te imiteren. Zo verzuren ook de relaties tussen collega’s onderling”, merkt Marie Lamoral op. De managementstijl heeft niet alleen invloed op het welzijn van werknemers, maar ook op hun efficiëntie. Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek van Securex en de KU Leuven. 92 procent van de werknemers presteert uitstekend onder een coachende manager. Onder een toxisch leiderschap zakt dat cijfer naar 51 procent. 

“Als de toxische manager niet openstaat voor communicatie, raad ik aan om een derde persoon in te schakelen die de situatie uit de patstelling kan halen. Iemand van de personeelsdienst, bijvoorbeeld”, gaat Marie Lamoral verder. Maar helaas is zelfs dat niet altijd genoeg. “Net als bij elke toxische relatie is er soms maar één oplossing: weggaan. Soms volstaat het dat één iemand ontslag neemt om een hele golf van ontslagen binnen een bedrijf op gang te brengen. Investeren in preventie en goed letten op signalen die op problemen binnen een team kunnen wijzen, dat is cruciaal. Voor wie dat niet doet, kunnen de gevolgen verwoestend zijn”, aldus de expert.

Een gezonde job in een gezonde omgeving

Een goede manager luistert naar al zijn werknemers, heeft een goede band met hen en coacht hen door hen genoeg autonomie te geven. Op die manier wil hij het beste in iedere werknemer naar boven brengen. Op de Belgische arbeidsmarkt heeft slechts een derde van de managers een positieve leiderschapsstijl die een burn-out bij zijn medewerkers kan voorkomen.